LEEFTIJD 75
WOONPLAATS RIJSBERGEN
Werk LEVENSLOOPPSYCHOLOOG
PRIVÉ GETROUWD MET ADRIËNNE, 2 STIEFKINDEREN, 1 KLEINKIND
LID VAN DE NVVE SINDS RUIM 20 JAAR

TEKST: TEUS LEBBING  |  FOTO’S: MAURITS GIESEN

STUREN
‘Hoe je oud wordt, is voor mij geen toevalstreffer. Het is mijn grote overtuiging dat het leven een aaneenrijging is van fases die je aardig kunt sturen, mits je weet waar je heen wilt en bereid bent om je daarvoor in te spannen. Ieder mens heeft opties; natuurlijk is de een daarin rijkelijker bedeeld dan de ander, maar er valt altijd iets te kiezen bij wat zich aandient. Daarin kun je de regie nemen.’ 

SCHERP
‘Toen ik de zeventig passeerde, heb ik bewust voor mezelf op een rijtje gezet hoe ik me tot het laatste stuk van mijn leven verhoud: hoe ga ik het aan, wat zijn de mogelijkheden, wat wil ik? Ik ben iemand die graag denkt, leert en bezig is. Zo ben ik al een tijdje bezig om Portugees te leren. Niet omdat ik in het land wil wonen, maar omdat het zo’n lastige taal is om onder de knie te krijgen. Dat houdt me scherp en daar houd ik van. Ook ben ik net gestart met een driejarige masteropleiding in het boeddhisme aan de universiteit van South Wales. Een leven zonder ontwikkeling is niks voor mij, dat is mijn levensbatterij. Daarom ben ik ook nooit met pensioen gegaan.’

ZOEKTOCHT
‘Al kwam vorig jaar de klad in mijn plannen. Ik werd geveld door long covid, had weinig energie en moest zelfs mijn psychotherapiepraktijk sluiten. Mijn vrouw, normaal zo vitaal en ondernemend, trof hetzelfde lot. Opeens waren we allebei aan huis gebonden en tot weinig in staat. Inmiddels hebben we een deel van onze kracht terug, maar het is echt een zoektocht geweest hoe we ermee konden omgaan. Vooral het gebrek aan bevrediging speelde mij parten. De dagen gingen vanzelf voorbij, zonder zinvolle bezigheden. Ondertussen vroeg ik me af: waar wacht ik op? Word ik ooit weer energieker? Ook toen heb ik besloten me te richten op wat ik wél in de hand heb.’

VERWACHTINGEN
‘In een tempo dat ik kon behappen ben ik ons huis op gaan ruimen en de administratie in orde gaan maken, ook wat betreft mijn levenseinde. Ik ben gaan nadenken over mijn wensen en grenzen en heb ze vastgelegd. Mijn vrouw en ik hebben er veel over gepraat. Zo kwam ook de vraag op tafel wat we zouden doen als een van ons zo ziek wordt dat er intensieve mantelzorg nodig is. We kwamen er op uit dat er een grens is aan wat we van elkaar verwachten, we willen elkaar niet tot het oneindige belasten. Dat is óók liefde, vind ik. Dat je elkaar vrijpleit. We hebben het duidelijk benoemd, ook naar de kinderen. En uitgelegd dat we bewust financiële reserves hebben opgebouwd om de juiste zorg in te schakelen als dat nodig is. Dat waarderen ze zeer.’

GENOEG
‘Ook heb ik mijn wilsverklaring besproken met de huisarts, die welwillend reageerde. Een belangrijke grens voor mij is mijn mentale gesteldheid. Tijdens covid kreeg ik wat last van geheugenproblemen, dat is voor een denker als ik echt een verschrikking. Dementie lijkt me verwoestend. Mochten mijn vrouw of ik daaraan gaan lijden, dan willen we vroegtijdig verzoeken om euthanasie. Eindeloos doorgaan met leven, in welke vorm ook, voegt voor mij niets toe. Waarom zou je dat willen? Een hoog getal biedt geen waarborg voor een hoge kwaliteit. Mijn grootste schrikbeeld is om maar een beetje door het huis te schuifelen. Ik heb bewondering voor zo’n Dries van Agt die op zijn drieënnegentigste zei: het is genoeg geweest. Wanneer  ik zo’n punt zal bereiken? Ik zie daar niet per se een leeftijd bij, wel een moment. Het is voor mij genoeg als ik geen kennis meer kan vergaren. Een leven zonder leren is voor mij geen leven.’ •