EEN LEUK UITJE
Een dag later zien we elkaar in Laren. Ruud bezoekt een echtpaar waarvan de man (76) in maart te horen heeft gekregen dat hij aan alzheimer lijdt. Hij en zijn vrouw (60) willen weten wat ze moeten doen nu hun huisarts heeft gezegd dat zij geen euthanasie wenst uit te voeren. Ook willen ze dat Ruud hun wilsverklaringen onder de loep neemt. Aan tafel met uitzicht op een enorme tuin maakt de echtgenote aantekeningen. Haar man vraagt meermaals: ‘Dus we moeten weer in gesprek met onze huisarts? En daarna kunnen we pas naar Expertisecentrum Euthanasie?’ Ruud legt rustig uit dat ze aan hun huisarts moeten vragen of zij een huisarts weet die wél bereid is om euthanasie uit te voeren. En dat ze zich bij het expertisecentrum kunnen melden als ze daar niet uitkomen. ‘Vertel haar waar jullie mee bezig zijn, want zij blijft jullie huisarts.’
Ruud neemt de wilsverklaringen door. Die zien er goed uit, maar kunnen nog wat worden aangescherpt. ‘Ik heb hier een formulier met voorbeeldteksten van mensen die toestemming hebben gegeven om anderen te inspireren. Kijk daar eens naar. En kruis aan welke zinnen voor jullie van toepassing zijn. Schrijf ze niet klakkeloos over, want dan gaat de Landelijke Huisartsen Vereniging zeggen dat we mensen beïnvloeden als ieder euthanasieverzoek uit dezelfde tekst bestaat.’
Het echtpaar lacht. Ze spreken af om hun teksten binnen een paar dagen te herschrijven en een week later naar het spreekuur in Utrecht te komen. De vrouw kijkt liefdevol naar haar man. ‘Schat, dan kunnen we na afloop lekker lunchen in de stad waar we beiden hebben gestudeerd. Maken we er een leuk uitje van.’ •
foto'S: RENE TEN BROEKE
IETS PERSOONLIJKS SCHRIJVEN
In de entreehal zit een oudere dame. Ook zij heeft een afspraak met Ruud Bos. Maar ze wil liever geen toeschouwers. ‘Ik wil mij kunnen concentreren op het gesprek.’ Na haar arriveren Paulien (82) en Koen de Wilde (80). Paulien loopt met een stok en gaat moeizaam zitten. Het is de auto-immuunziekte van haar man die hen aanspoort om te checken of hun wensen rondom de laatste levensfase goed zijn geregeld. Ze hebben al in 2014 hun wilsverklaringen opgesteld en hebben onlangs van de NVVE nieuwe formulieren gekregen. ‘Waarom nieuwe?’, vraagt Koen. ‘We hebben alles toch al vastgelegd?’
Ruud stelt hun gerust, vertelt dat er de afgelopen jaren enkele nieuwe ontwikkelingen zijn geweest, dat het niet verplicht is de formulieren opnieuw in te vullen, maar dat het sowieso goed is om met enige regelmaat te checken wat je hebt opgeschreven. ‘Want je kunt in de loop der tijd van mening veranderen.’
Het echtpaar De Wilde is benieuwd waarom ze nu ook iets persoonlijks over zichzelf moeten schrijven. ‘Daar heeft de dokter toch helemaal niets mee te maken?’, zegt Koen. Het is een vraag die Ruud vaker hoort. Rustig legt hij uit dat het belangrijk is voor een arts om te weten hoe iemand in het leven heeft gestaan en wat belangrijk voor hem was en is. ‘Dan kan een arts beter begrijpen waarom voor jou zaken ondraaglijk zijn als je door ziekte niet meer kunt doen wat je altijd plezier gaf. Die kan dan beter snappen waarom je euthanasie wilt.’
De 93 consulenten van de NVVE houden maandelijks spreekuren en gaan op huisbezoek. Ruud Bos (67) werkt in de regio Utrecht. ‘Het is heel belangrijk dat mensen hun arts kunnen overtuigen van hun doodswens. Daar help ik graag bij.’
Marloes Elings
NVVE-consulent Ruud Bos houdt spreekuren en gaat op huisbezoek
KLASSIEK ROLLENPATROON
Ruud vertelt dat de meeste bezoekers op zijn spreekuren 60-plussers zijn. ‘De dood is voor dertigers en veertigers nog te ver weg.’ En het merendeel van de spreekuurbezoekers is vrouw. ‘Een klassiek rollenpatroon: eerst komen de dames, daarna pas de heren.’
Vrijwel iedereen is hoogopgeleid. ‘De grootste angst van iedereen is om de zelfstandigheid en de regie te verliezen. Mensen willen niet afhankelijk worden van zorg. En zijn soms, ook door alle negatieve berichtgeving over de zorg, bang dat ze aan hun lot zullen worden overgelaten. Maar ja, je krijgt geen euthanasie als je alleen maar opschrijft dat je niet naar een verpleeghuis wil. Want wie zegt dat je daar toch niet een beetje gelukkig kunt zijn?’
Ruud benadrukt keer op keer hoe belangrijk het is dat mensen duidelijk maken wat voor persoon zij zijn geweest en hoe zij in het leven staan. Ook de zin ‘ik besef volledig wat ik hierboven heb opgeschreven en stem ermee in dat mijn verzoek voor euthanasie wordt uitgevoerd, ook al kan ik het zelf niet meer bevestigen’, dicteert hij in bijna ieder gesprek. Net zoals hij iedere keer even noemt hoeveel mensen dementie gaan krijgen. ‘Een op de zeven mannen en een op de drie vrouwen.’
MOOI VRIJWILLIGERSWERK
De twee schrijven ijverig mee. Af en toe kijken ze elkaar aan. Soms lachend en af en toe ook geëmotioneerd. Deze zomer zijn ze 56 jaar getrouwd en de liefde tussen de twee is bijna tastbaar. Ze hebben een leven vol avontuur en reizen geleefd. Zelfs nu nog. Binnenkort staat Polen op het programma. Paulien: ‘We lezen ons helemaal in voor we op reis gaan. Heerlijk.’ Ruud bespreekt de wilsverklaringen. Koen vindt het niet onoverkomelijk als hij bedlegerig wordt. ‘Zolang ik iedere dag Paulien nog kan zien, maakt mij dat niet uit.’ Zijn vrouw zegt dat zij euthanasie wil als Koen overlijdt. ‘Ik wil niet blijven leven als mijn man niet meer leeft. Dan zou ik ondraaglijk lijden.’
Ruud Bos heeft meestal vier gesprekken per spreekuur. ‘Officieel zou ik er vijf kunnen doen, maar ik vind het fijn om de tijd te kunnen nemen.’ Ruud is gepensioneerd en werkte voorheen als medisch maatschappelijk werker in het Universitair Medisch Centrum Utrecht. ‘Ik heb de NVVE zo’n vijftien jaar geleden het ziekenhuis binnengehaald voor een presentatie, want ik wilde weten hoe wij als professionals patiënten beter konden begeleiden bij en informeren over euthanasie. Ik was altijd al geboeid door het onderwerp dood en overlijden en heel erg voorstander van het behouden van je eigen regie rondom het levenseinde. Bij die presentatie dacht ik: wauw! Dat is mooi vrijwilligerswerk. Dat ga ik doen als ik met pensioen ben. En ziedaar!’
In een suffe kantoorruimte van Aristo meeting centre in de Utrechtse wijk Lunetten staat een enorme vergadertafel met stoelen. Voor de ramen hangen verticale lamellen. Een grote plant zorgt voor een beetje kleur in de kamer. Aan het hoofd van de tafel zit Ruud Bos. Rechts naast hem de 75-jarige Miek Peijnenburg. Driftig maakt zij aantekeningen. ‘Ik had dit gesprek beter op mijn telefoon kunnen opnemen, dat was slimmer geweest’, zegt ze.
Miek – de mensen op het spreekuur willen graag bij de voornaam worden genoemd – heeft haar drie wilsverklaringen bij zich en wil van Ruud horen of ze goed in elkaar zitten. ‘Je moet uitgebreider en concreter opschrijven wat kwaliteit van leven voor je betekent’, zegt Ruud als hij naar haar behandelverbod kijkt. ‘En ook beter neerzetten wat voor persoon je bent, wat voor jou belangrijk is in het leven. Dat is ook nodig voor het euthanasieverzoek. De arts moet kunnen begrijpen wat het leven voor jou dragelijk maakt. Wat je plezier geeft.’
De voormalig maatschappelijk werkster pent ijverig mee. Ze spreken af dat Miek haar teksten gaat aanpassen en naar Ruud zal mailen. En dat ze elkaar een week later weer zullen zien. ‘Komt je man dan ook mee?’, vraagt Ruud. Miek lacht uitbundig. ‘Nee, die is nog niet zo ver.’
EEN LEUK UITJE
Een dag later zien we elkaar in Laren. Ruud bezoekt een echtpaar waarvan de man (76) in maart te horen heeft gekregen dat hij aan alzheimer lijdt. Hij en zijn vrouw (60) willen weten wat ze moeten doen nu hun huisarts heeft gezegd dat zij geen euthanasie wenst uit te voeren. Ook willen ze dat Ruud hun wilsverklaringen onder de loep neemt. Aan tafel met uitzicht op een enorme tuin maakt de echtgenote aantekeningen. Haar man vraagt meermaals: ‘Dus we moeten weer in gesprek met onze huisarts? En daarna kunnen we pas naar Expertisecentrum Euthanasie?’ Ruud legt rustig uit dat ze aan hun huisarts moeten vragen of zij een huisarts weet die wél bereid is om euthanasie uit te voeren. En dat ze zich bij het expertisecentrum kunnen melden als ze daar niet uitkomen. ‘Vertel haar waar jullie mee bezig zijn, want zij blijft jullie huisarts.’
Ruud neemt de wilsverklaringen door. Die zien er goed uit, maar kunnen nog wat worden aangescherpt. ‘Ik heb hier een formulier met voorbeeldteksten van mensen die toestemming hebben gegeven om anderen te inspireren. Kijk daar eens naar. En kruis aan welke zinnen voor jullie van toepassing zijn. Schrijf ze niet klakkeloos over, want dan gaat de Landelijke Huisartsen Vereniging zeggen dat we mensen beïnvloeden als ieder euthanasieverzoek uit dezelfde tekst bestaat.’
Het echtpaar lacht. Ze spreken af om hun teksten binnen een paar dagen te herschrijven en een week later naar het spreekuur in Utrecht te komen. De vrouw kijkt liefdevol naar haar man. ‘Schat, dan kunnen we na afloop lekker lunchen in de stad waar we beiden hebben gestudeerd. Maken we er een leuk uitje van.’ •
KLASSIEK ROLLENPATROON
Ruud vertelt dat de meeste bezoekers op zijn spreekuren 60-plussers zijn. ‘De dood is voor dertigers en veertigers nog te ver weg.’ En het merendeel van de spreekuurbezoekers is vrouw. ‘Een klassiek rollenpatroon: eerst komen de dames, daarna pas de heren.’
Vrijwel iedereen is hoogopgeleid. ‘De grootste angst van iedereen is om de zelfstandigheid en de regie te verliezen. Mensen willen niet afhankelijk worden van zorg. En zijn soms, ook door alle negatieve berichtgeving over de zorg, bang dat ze aan hun lot zullen worden overgelaten. Maar ja, je krijgt geen euthanasie als je alleen maar opschrijft dat je niet naar een verpleeghuis wil. Want wie zegt dat je daar toch niet een beetje gelukkig kunt zijn?’
Ruud benadrukt keer op keer hoe belangrijk het is dat mensen duidelijk maken wat voor persoon zij zijn geweest en hoe zij in het leven staan. Ook de zin ‘ik besef volledig wat ik hierboven heb opgeschreven en stem ermee in dat mijn verzoek voor euthanasie wordt uitgevoerd, ook al kan ik het zelf niet meer bevestigen’, dicteert hij in bijna ieder gesprek. Net zoals hij iedere keer even noemt hoeveel mensen dementie gaan krijgen. ‘Een op de zeven mannen en een op de drie vrouwen.’
MOOI VRIJWILLIGERSWERK
De twee schrijven ijverig mee. Af en toe kijken ze elkaar aan. Soms lachend en af en toe ook geëmotioneerd. Deze zomer zijn ze 56 jaar getrouwd en de liefde tussen de twee is bijna tastbaar. Ze hebben een leven vol avontuur en reizen geleefd. Zelfs nu nog. Binnenkort staat Polen op het programma. Paulien: ‘We lezen ons helemaal in voor we op reis gaan. Heerlijk.’ Ruud bespreekt de wilsverklaringen. Koen vindt het niet onoverkomelijk als hij bedlegerig wordt. ‘Zolang ik iedere dag Paulien nog kan zien, maakt mij dat niet uit.’ Zijn vrouw zegt dat zij euthanasie wil als Koen overlijdt. ‘Ik wil niet blijven leven als mijn man niet meer leeft. Dan zou ik ondraaglijk lijden.’
Ruud Bos heeft meestal vier gesprekken per spreekuur. ‘Officieel zou ik er vijf kunnen doen, maar ik vind het fijn om de tijd te kunnen nemen.’ Ruud is gepensioneerd en werkte voorheen als medisch maatschappelijk werker in het Universitair Medisch Centrum Utrecht. ‘Ik heb de NVVE zo’n vijftien jaar geleden het ziekenhuis binnengehaald voor een presentatie, want ik wilde weten hoe wij als professionals patiënten beter konden begeleiden bij en informeren over euthanasie. Ik was altijd al geboeid door het onderwerp dood en overlijden en heel erg voorstander van het behouden van je eigen regie rondom het levenseinde. Bij die presentatie dacht ik: wauw! Dat is mooi vrijwilligerswerk. Dat ga ik doen als ik met pensioen ben. En ziedaar!’
IETS PERSOONLIJKS SCHRIJVEN
In de entreehal zit een oudere dame. Ook zij heeft een afspraak met Ruud Bos. Maar ze wil liever geen toeschouwers. ‘Ik wil mij kunnen concentreren op het gesprek.’ Na haar arriveren Paulien (82) en Koen de Wilde (80). Paulien loopt met een stok en gaat moeizaam zitten. Het is de auto-immuunziekte van haar man die hen aanspoort om te checken of hun wensen rondom de laatste levensfase goed zijn geregeld. Ze hebben al in 2014 hun wilsverklaringen opgesteld en hebben onlangs van de NVVE nieuwe formulieren gekregen. ‘Waarom nieuwe?’, vraagt Koen. ‘We hebben alles toch al vastgelegd?’
Ruud stelt hun gerust, vertelt dat er de afgelopen jaren enkele nieuwe ontwikkelingen zijn geweest, dat het niet verplicht is de formulieren opnieuw in te vullen, maar dat het sowieso goed is om met enige regelmaat te checken wat je hebt opgeschreven. ‘Want je kunt in de loop der tijd van mening veranderen.’
Het echtpaar De Wilde is benieuwd waarom ze nu ook iets persoonlijks over zichzelf moeten schrijven. ‘Daar heeft de dokter toch helemaal niets mee te maken?’, zegt Koen. Het is een vraag die Ruud vaker hoort. Rustig legt hij uit dat het belangrijk is voor een arts om te weten hoe iemand in het leven heeft gestaan en wat belangrijk voor hem was en is. ‘Dan kan een arts beter begrijpen waarom voor jou zaken ondraaglijk zijn als je door ziekte niet meer kunt doen wat je altijd plezier gaf. Die kan dan beter snappen waarom je euthanasie wilt.’
In een suffe kantoorruimte van Aristo meeting centre in de Utrechtse wijk Lunetten staat een enorme vergadertafel met stoelen. Voor de ramen hangen verticale lamellen. Een grote plant zorgt voor een beetje kleur in de kamer. Aan het hoofd van de tafel zit Ruud Bos. Rechts naast hem de 75-jarige Miek Peijnenburg. Driftig maakt zij aantekeningen. ‘Ik had dit gesprek beter op mijn telefoon kunnen opnemen, dat was slimmer geweest’, zegt ze.
Miek – de mensen op het spreekuur willen graag bij de voornaam worden genoemd – heeft haar drie wilsverklaringen bij zich en wil van Ruud horen of ze goed in elkaar zitten. ‘Je moet uitgebreider en concreter opschrijven wat kwaliteit van leven voor je betekent’, zegt Ruud als hij naar haar behandelverbod kijkt. ‘En ook beter neerzetten wat voor persoon je bent, wat voor jou belangrijk is in het leven. Dat is ook nodig voor het euthanasieverzoek. De arts moet kunnen begrijpen wat het leven voor jou dragelijk maakt. Wat je plezier geeft.’
De voormalig maatschappelijk werkster pent ijverig mee. Ze spreken af dat Miek haar teksten gaat aanpassen en naar Ruud zal mailen. En dat ze elkaar een week later weer zullen zien. ‘Komt je man dan ook mee?’, vraagt Ruud. Miek lacht uitbundig. ‘Nee, die is nog niet zo ver.’
De 93 consulenten van de NVVE houden maandelijks spreekuren en gaan op huisbezoek. Ruud Bos (67) werkt in de regio Utrecht. ‘Het is heel belangrijk dat mensen hun arts kunnen overtuigen van hun doodswens. Daar help ik graag bij.’
Marloes Elings
en regie kwijt te raken’
NVVE-consulent Ruud Bos houdt spreekuren en gaat op huisbezoek
foto'S: RENE TEN BROEKE