'Mijn traject is lang en zwaar en ik realiseer me dat zonder mijn intelligentie en mijn verbale vaardigheden ik domweg niet door dit traject gekomen zou zijn'

DIAGNOSE

Dat een van de twee onafhankelijke psychiaters de eerste - na een hele reeks therapeuten - is die hem vraagt of hij herbelevingen en nachtmerries heeft, vindt hij ook verdrietig. ‘Ze bevestigde het oordeel van eerdere artsen dat ik niet depressief ben. Nieuw was haar diagnose: complexe PTSS. Misschien had ik daar twintig jaar geleden nog iets mee gekund. Nu is het in ieder geval te laat.’ Paul heeft sinds vijf jaar overigens een heel fijne therapeut die hem tot steun is. Die heeft ook een gesprek met de familie begeleid, want Pauls wens om het leven te verlaten zorgt voor de nodige spanningen thuis. ‘Ik begrijp natuurlijk dat het voor hen moeilijk is. Maar ik moet nu voor één keer in mijn leven voor mezelf kiezen. Ik ben dichter bij mezelf dan ik ooit ben geweest en ik wéét dat dit goed voor mij is. De enige optie. Maar het is een eenzame weg, waarin je veel ongevraagde adviezen en kritiek krijgt. Gelukkig nam mijn huisarts mijn verzoek dus heel serieus en beloofde me het traject te onderzoeken en dat heeft hij geweldig gedaan. Nu maar hopen dat er niets misgaat.’

In oktober 2023, twee dagen na zijn 64e verjaardag, kon Paul met hulp van zijn huisarts sterven. •

KLACHTEN

De huisarts wijst hem niet de deur maar luistert goed en gaat heel zorgvuldig te werk. Hij vraagt Paul al zijn klachten op papier te zetten. Die lijst met ‘ouderdomsdingetjes’ blijkt behoorlijk lang. ‘Sommige somatische klachten zouden mogelijk te verhelpen zijn, zoals mijn versleten heupen. Ik ben gediagnosticeerd met cluster C persoonlijkheidsstoornis, wat zich onder meer uit in een overmatige behoefte aan controle. Omdat ik arts ben, weet ik natuurlijk goed wat daar ook mis kan gaan. Maar zelfs als ik wel voor behandeling hiervan zou kiezen, dan zou de lijst met klachten die niet te verhelpen zijn nog steeds lang zijn.’ Die klachten – waaronder tinnitus, enorme zenuwpijn in handen en voeten en buikpijn en misselijkheid die maken dat hij nauwelijks nog eet – maken het leven voor hem ondragelijk. Dat hij daarbij nog steeds dagelijks herbelevingen heeft aan zijn jeugdtrauma en meerdere keren per week nachtmerries maakt de ondraaglijkheid en uitzichtloosheid nog groter. ‘Die psychische klachten zorgen ervoor dat er voor mijn euthanasieaanvraag advies nodig was van twee onafhankelijke psychiaters.’ 

Het traject duurt voor Pauls gevoel eindeloos en de noodzaak van het afvinken van dat hele eisenpakket maakt hem boos. ‘Wat als de huisarts niet mee zou willen werken? Wat als de SCEN-arts tóch geen positief advies geeft? Het traject ingaan met Expertisecentrum Euthanasie is voor mij echt geen optie meer. Die hebben een jarenlange wachtlijst in dit soort gevallen. Daar heb ik echt de energie niet meer voor. Mijn traject is lang en zwaar en ik realiseer me dat zonder mijn intelligentie en mijn verbale vaardigheden ik domweg niet door dit traject gekomen zou zijn. Dat vind ik verdrietig voor alle mensen die niet deze combinatie van eigenschappen hebben, zij komen er dus niet doorheen en mogen verder lijden.’

Op 13 januari van dit jaar gaat Paul – samen met zijn vrouw – naar de huisarts met zijn euthanasiewens. ‘Ik dacht daar al jaren over na. Maar ik was ook bang dat hij mij meteen de deur zou wijzen. Ja, ik had wel wat ouderdomsdingetjes en een psychische voorgeschiedenis, maar ik was bang dat het niet genoeg zou zijn. Tot voor kort werkte ik zestig uur in de week als medisch specialist in het ziekenhuis, ik ben anesthesioloog. Ik ben getrouwd en heb drie kinderen, op wie we trots zijn. Ik functioneer dus, zou je kunnen zeggen. Ik durfde mijn vraag daarom niet goed aan de huisarts voor te leggen. Ik heb veel niet gedurfd in mijn leven.’ 

Dat hij uiteindelijk toch besluit die afspraak te maken, heeft veel te maken met het overlijden van zijn ‘pleegmoeder’ Riet in september 2022. ‘Ik noem haar gemakshalve mijn pleegmoeder, maar ze heeft mij niet geadopteerd of iets dergelijks. Ik liep op mijn zestiende van huis weg en werd opgevangen door Riet en haar man. Dankzij haar kon ik het gymnasium afmaken en voor arts gaan studeren. Zij heeft mij gered. In dat gezin hoefde ik niet zo’n hekel aan mezelf te hebben als ik heb. Ze hield me bij het leven.’ 

Dat bedoelt hij heel letterlijk, want na het overlijden van Riet doet Paul een poging zichzelf van het leven te beroven. Dat is overigens niet de eerste keer. Er gingen er al vele aan vooraf. Een traumatische jeugd waarin hij slachtoffer werd van seksueel misbruik, wat door zijn ouders totaal niet werd gezien en erkend, drukt een enorm stempel op zijn leven en maakt hem geregeld wanhopig. Zijn zelfdodingspogingen mislukken allemaal. ‘Anders zou ik hier nu natuurlijk niet zitten. Het zijn altijd impulsacties, dan doet je brein niet mee. Ik weet dankzij mijn beroep vermoedelijk beter dan wie ook hoe je iemand dood kunt maken. Maar op zo’n moment zit ik alleen maar in de paniek.’ Hij schiet vol. Hij vindt het belangrijk zijn verhaal te delen, maar vindt het moeilijk zich over zijn gevoel van schaamte heen te zetten. 

‘Mensen verwijten me dat ik hiervoor kies. Dat ís niet zo. Ik kan niet meer. Het is een rotverhaal en ik ben blij dat er een eind aan komt. Dat wel.’ Paul wil euthanasie. De reden: psychische problemen in combinatie met een ‘stapeling van ouderdomsklachten’. Geen enkele daarvan is dodelijk. • Martien Versteegh