Aan de keukentafel in Zeeland vertelt Annelies Meijers dat ze niet op zoek was naar troost of herkenning. ‘Ik wilde een maatschappelijk verhaal vertellen. Laten zien dat we echt iets missen in de euthanasiewet als het om voltooid leven gaat.’ Ze vertelt dat ze duizenden reacties kreeg op haar berichten en filmpjes. Ook van wildvreemden. ‘Daardoor merkte ik dat voltooid leven een onderwerp is dat leeft. Een onderwerp is dat ertoe doet en waar iets mee moet.’
Ze grijpt haar handen samen en vertelt dat ze elke zondag bij haar moeder op bezoek ging en haar camera aanzette zodra het gesprek ging over wat haar moeder niet meer wilde. Waar zij haar grenzen trok en waar het leven voor haar genoeg was. ‘Dat waren heel mooie gesprekken die mij niet alleen dichter bij mijn moeder brachten, maar ook dichter bij de dood. Juist omdat we het er ook over hadden of ze bang was voor de dood. En hoe ze de dood voor zich zag.’
FOTO'S: JOSJE DEEKENS
In maart krijgt de moeder van Annelies Meijers te horen dat EE haar verzoek zal honoreren. Dan gebeurt er iets wonderlijks. ‘Alsof de nabijheid van de dood haar uitnodigde om het leven weer voluit te proeven’, schetst Meijers. Haar moeder gaat er weer op uit in haar scootmobiel en vindt dat de euthanasie nog wel even kan wachten. De EE-verpleegkundige is verbaasd en Meijers en haar zus staan perplex. Omdat de SCEN-arts nog niet is geweest, is er nog tijd om alles te laten betijen. ‘Mijn moeder had ruimte nodig om de regie weer te pakken en dingen uit te zoeken’, vertelt Meijers. ‘Ik vertrouwde erop dat er een moment zou komen dat mama wist wat ze wilde.’
VERLANGEN
Een week voor de verpleegkundige en de arts van het expertisecentrum langskomen om te horen hoe het met hun patiënt is, gaan de zussen met hun moeder om tafel. Haar grootste verlangen is om nog even door te gaan. ‘Alles was totaal verschoven. De dingen waarvan ze het een paar maanden eerder verschrikkelijk vond dat ze die niet meer kon, vond ze nu helemaal niet meer erg. We besloten dat een week later met de verpleegkundige en de arts te delen.’ Op camera zegt Meijers’ moeder: ‘Godverdorie, dat ik die stap nou niet kan nemen. Dan waren we er allemaal vanaf.’
Drie dagen voor de verpleegkundige en de arts van EE op de stoep staan, valt haar moeder in de tuin en breekt ze haar schouder. ‘En toen werd alles helder. Het was klaar’, vertelt Annelies Meijers. Haar moeder vertrekt naar een Buurtzorg hotel omdat zij niets meer kan. Op maandag komen de EE-arts en verpleegkundige langs en zegt haar moeder dat ze graag gebruikmaakt van de toestemming om te sterven, ‘omdat het nooit meer beter zal gaan en het na 88 jaar mooi is geweest’. De SCEN-arts wordt geregeld en de twee zussen halen op Goede Vrijdag hun moeder naar huis en zorgen voor haar tot zij thuis euthanasie krijgt. ‘Die laatste week was prachtig. Mijn moeder gaf liefdevolle levenslessen aan haar kleinkinderen en ze nam van iedereen afscheid.’ Meijers verhaalt daar kwetsbaar over op Instagram en LinkedIn. Ook op die post krijgt zij heel veel reacties.
Aangeslagen: ‘Voltooid leven leeft breed. Mogen we het daar wat vaker over hebben? Mag daar ruimte voor komen? Zodat het wetsvoorstel over voltooid leven eindelijk kan worden aangenomen?’ Meijers zal zelf die kar niet trekken. Zij rouwt en onderzoekt hoe het leven van een dochter eruitziet als er geen moeder meer is. En ja, daar verhaalt zij ook weer over op haar Insta-account: @anneliesmeijers. •
TWEE OPTIES
Omdat haar huisarts haar niet wilde helpen, kreeg de moeder van Meijers twee opties van haar dokter: stoppen met eten en drinken óf zich aanmelden bij Expertisecentrum Euthanasie. Ze koos voor het laatste. Half september vorig jaar meldde Annelies haar moeder aan en drie maanden later volgde het eerste gesprek met een arts en een verpleegkundige van EE. Haar moeder is blij met de kundigheid van het team, maar ook geïrriteerd. In een van de filmpjes die Meijers maakt, zegt haar moeder: ‘Er worden zoveel vragen gesteld. Ik heb dat ervaren als dat ze mijn ‘zelf’ afpakken. Dat ik algemeen bezit word. En dat ligt niet aan de mensen van Expertisecentrum Euthanasie, maar aan het systeem. En dat systeem vind ik waardeloos.’
‘Mijn moeder kwam uit een zwaar gereformeerd nest. Ze was helemaal niet gewoon om over gevoelens of emoties te praten’, vertelt Meijers. ‘Om in aanmerking te komen voor euthanasie moest ze over zichzelf vertellen. Over haar ‘zijn’. Over haar ‘ik’. En dat was nou juist iets wat zij haar hele leven verborgen had gehouden.’ Haar moeder moet vanwege de procedure ook in gesprek met een specialist ouderengeneeskunde. Door haar voelt zij zich voor het eerst écht gehoord en gezien. ‘Zij was zo opgelucht dat deze vrouw begreep dat mijn moeder geen zin meer had om twee keer per week naar fysiotherapie te moeten om haar conditie op peil brengen. En zo blij dat deze specialist haar euthanasieverzoek helemaal begreep.’
BEWIJSMATERIAAL
Annelies Meijers besluit in overleg met haar moeder haar te gaan filmen. In eerste instantie als ‘bewijsmateriaal’. Maar gaandeweg willen ze samen laten zien hoe de euthanasiepraktijk eruitziet als je een complex verzoek hebt. Meijers zet de filmpjes op Instagram en LinkedIn en krijgt al snel de vraag van kijkers wat haar moeder daar allemaal van vindt. Die vraag stelt zij ook aan haar moeder en die zegt in een nieuwe aflevering: ‘Ik doe dit niet voor mij persoonlijk, maar voor het gros van de mensen die niet beseffen wat hen te wachten staat. In de hoop dat er iets verandert, want dit systeem deugt niet.’
Bijna iedereen die op social media verhaalt over het doodsverlangen van naasten of van zichzelf heeft dergelijke doelen. Zo wilde de 28-jarige Lauren met haar blog over hersenmist het taboe op haar doodswens doorbreken. Ze hoopte dat mensen haar euthanasieverzoek beter zouden begrijpen en respecteren als zij open en eerlijk over haar ziekte en haar euthanasietraject blogde. Internetpersoonlijkheid Kiki Bosman TikTokte als @Kieklola over haar bijna 95-jarige oma. ‘Een levensgenieter in hart en nieren, maar ze vindt het welletjes geweest. Ze wil euthanasie om zo regie te houden over haar einde en daar mag best wat meer over gepraat worden, vindt ze.’ Haar oma: ‘Ik voel mij capabel om over mijn eigen dood te beslissen. Er zijn regels. En daar zijn wij mensen die bijna dood zijn de dupe van.’
Social media als actiemiddel. Werkt dat eigenlijk? ‘Als je bericht viral gaat, kun je het maatschappelijk debat wel degelijk beïnvloeden’, antwoordt mediapedagoog en zorgethica Jacqueline Kleijer. ‘Dan pikt de pers het op en kun je op radio en televisie je verhaal doen. En dan kun je écht iets in beweging zetten.’ Ze wijst erop dat de meeste verhalen niet viral gaan. ‘En dan kan het voor degene die zijn of haar persoonlijke verhaal op Instagram, TikTok of LinkedIn heeft gepost heel frustrerend zijn. Die voelt zich niet gehoord. Dan is social media geen verlengstuk van je stem.’
‘Ik wilde een maatschappelijk verhaal vertellen. Laten zien dat we echt iets missen in de euthanasiewet als het om voltooid leven gaat’
Op de eettafel van systemisch coach Annelies Meijers staan dozen vol agenda’s en kasboeken. Herinneringen aan haar moeder, de vrouw van een ondernemer die jarenlang de administratie deed en alles nauwgezet noteerde en uitermate precies bijhield. ‘Dit was haar leven’, vertelt Meijers. Ze bladert door het kasboek. ‘Kijk! Een jaar geleden maakte ze op 5 juli haar laatste notitie. Ze maakte geld over aan twee van haar kleinkinderen. Daarna hield het op. Ze had last van de naweeën van een herseninfarct en kreeg steeds meer pijn in haar handen waardoor ze niet meer kon schrijven, maar ook haar scootmobiel niet meer kon besturen en haar sigaret niet meer kon opsteken. De gedachte dat ze de rest van haar leven moest niksen, vond zij vreselijk. Voor mijn toen 87-jarige moeder was haar leven voltooid.’
Meijers neemt een slokje water en zegt dan licht geëmotioneerd: ‘Al merkten we al snel dat we de term voltooid leven niet mochten gebruiken. Want dan zou ze nooit euthanasie hebben gekregen.’ Ze vertelt over de huisarts van haar moeder die liet weten alleen ‘enkelvoudige euthanasieverzoeken in behandeling te nemen en geen complexe verzoeken’. ‘Mijn moeder voelde zich totaal niet gezien en gehoord.’
Aangedaan: ‘Mijn zelfstandige en autonome moeder had altijd het idee dat ze alles goed had geregeld en zelf de regie kon behouden. Zo had ze bijvoorbeeld haar euthanasiewens in haar levenstestament opgenomen. Niet wetende dat dit geen enkele zin heeft omdat een notaris niets van doen heeft met euthanasie. En ook niet wetende dat haar verzoek aan heel veel regels moest voldoen en het euthanasietraject een langdurig en confronterend proces zou zijn.’
Op social media staan veel verhalen van mensen die over de doodswens van naasten of die van zichzelf berichten. Zo TikTokte Kiki Bosman over het doodsverlangen van haar oma, blogde Lauren over haar euthanasietraject en berichtte Annelies Meijers via Instagram en LinkedIn over het euthanasieverzoek van haar moeder. ‘Zij wilde dat anderen weten wat hen te wachten staat.’• Marloes Elings
‘Ik wil geen troost, maar een maatschappelijk debat’
‘Ik wilde een maatschappelijk verhaal vertellen. Laten zien dat we echt iets missen in de euthanasiewet als het om voltooid leven gaat’
FOTO'S: JOSJE DEEKENS
Op de eettafel van systemisch coach Annelies Meijers staan dozen vol agenda’s en kasboeken. Herinneringen aan haar moeder, de vrouw van een ondernemer die jarenlang de administratie deed en alles nauwgezet noteerde en uitermate precies bijhield. ‘Dit was haar leven’, vertelt Meijers. Ze bladert door het kasboek. ‘Kijk! Een jaar geleden maakte ze op 5 juli haar laatste notitie. Ze maakte geld over aan twee van haar kleinkinderen. Daarna hield het op. Ze had last van de naweeën van een herseninfarct en kreeg steeds meer pijn in haar handen waardoor ze niet meer kon schrijven, maar ook haar scootmobiel niet meer kon besturen en haar sigaret niet meer kon opsteken. De gedachte dat ze de rest van haar leven moest niksen, vond zij vreselijk. Voor mijn toen 87-jarige moeder was haar leven voltooid.’
Meijers neemt een slokje water en zegt dan licht geëmotioneerd: ‘Al merkten we al snel dat we de term voltooid leven niet mochten gebruiken. Want dan zou ze nooit euthanasie hebben gekregen.’ Ze vertelt over de huisarts van haar moeder die liet weten alleen ‘enkelvoudige euthanasieverzoeken in behandeling te nemen en geen complexe verzoeken’. ‘Mijn moeder voelde zich totaal niet gezien en gehoord.’
Aangedaan: ‘Mijn zelfstandige en autonome moeder had altijd het idee dat ze alles goed had geregeld en zelf de regie kon behouden. Zo had ze bijvoorbeeld haar euthanasiewens in haar levenstestament opgenomen. Niet wetende dat dit geen enkele zin heeft omdat een notaris niets van doen heeft met euthanasie. En ook niet wetende dat haar verzoek aan heel veel regels moest voldoen en het euthanasietraject een langdurig en confronterend proces zou zijn.’
BEWIJSMATERIAAL
Annelies Meijers besluit in overleg met haar moeder haar te gaan filmen. In eerste instantie als ‘bewijsmateriaal’. Maar gaandeweg willen ze samen laten zien hoe de euthanasiepraktijk eruitziet als je een complex verzoek hebt. Meijers zet de filmpjes op Instagram en LinkedIn en krijgt al snel de vraag van kijkers wat haar moeder daar allemaal van vindt. Die vraag stelt zij ook aan haar moeder en die zegt in een nieuwe aflevering: ‘Ik doe dit niet voor mij persoonlijk, maar voor het gros van de mensen die niet beseffen wat hen te wachten staat. In de hoop dat er iets verandert, want dit systeem deugt niet.’
Bijna iedereen die op social media verhaalt over het doodsverlangen van naasten of van zichzelf heeft dergelijke doelen. Zo wilde de 28-jarige Lauren met haar blog over hersenmist het taboe op haar doodswens doorbreken. Ze hoopte dat mensen haar euthanasieverzoek beter zouden begrijpen en respecteren als zij open en eerlijk over haar ziekte en haar euthanasietraject blogde. Internetpersoonlijkheid Kiki Bosman TikTokte als @Kieklola over haar bijna 95-jarige oma. ‘Een levensgenieter in hart en nieren, maar ze vindt het welletjes geweest. Ze wil euthanasie om zo regie te houden over haar einde en daar mag best wat meer over gepraat worden, vindt ze.’ Haar oma: ‘Ik voel mij capabel om over mijn eigen dood te beslissen. Er zijn regels. En daar zijn wij mensen die bijna dood zijn de dupe van.’
Social media als actiemiddel. Werkt dat eigenlijk? ‘Als je bericht viral gaat, kun je het maatschappelijk debat wel degelijk beïnvloeden’, antwoordt mediapedagoog en zorgethica Jacqueline Kleijer. ‘Dan pikt de pers het op en kun je op radio en televisie je verhaal doen. En dan kun je écht iets in beweging zetten.’ Ze wijst erop dat de meeste verhalen niet viral gaan. ‘En dan kan het voor degene die zijn of haar persoonlijke verhaal op Instagram, TikTok of LinkedIn heeft gepost heel frustrerend zijn. Die voelt zich niet gehoord. Dan is social media geen verlengstuk van je stem.’
Aan de keukentafel in Zeeland vertelt Annelies Meijers dat ze niet op zoek was naar troost of herkenning. ‘Ik wilde een maatschappelijk verhaal vertellen. Laten zien dat we echt iets missen in de euthanasiewet als het om voltooid leven gaat.’ Ze vertelt dat ze duizenden reacties kreeg op haar berichten en filmpjes. Ook van wildvreemden. ‘Daardoor merkte ik dat voltooid leven een onderwerp is dat leeft. Een onderwerp is dat ertoe doet en waar iets mee moet.’
Ze grijpt haar handen samen en vertelt dat ze elke zondag bij haar moeder op bezoek ging en haar camera aanzette zodra het gesprek ging over wat haar moeder niet meer wilde. Waar zij haar grenzen trok en waar het leven voor haar genoeg was. ‘Dat waren heel mooie gesprekken die mij niet alleen dichter bij mijn moeder brachten, maar ook dichter bij de dood. Juist omdat we het er ook over hadden of ze bang was voor de dood. En hoe ze de dood voor zich zag.’
TWEE OPTIES
Omdat haar huisarts haar niet wilde helpen, kreeg de moeder van Meijers twee opties van haar dokter: stoppen met eten en drinken óf zich aanmelden bij Expertisecentrum Euthanasie. Ze koos voor het laatste. Half september vorig jaar meldde Annelies haar moeder aan en drie maanden later volgde het eerste gesprek met een arts en een verpleegkundige van EE. Haar moeder is blij met de kundigheid van het team, maar ook geïrriteerd. In een van de filmpjes die Meijers maakt, zegt haar moeder: ‘Er worden zoveel vragen gesteld. Ik heb dat ervaren als dat ze mijn ‘zelf’ afpakken. Dat ik algemeen bezit word. En dat ligt niet aan de mensen van Expertisecentrum Euthanasie, maar aan het systeem. En dat systeem vind ik waardeloos.’
‘Mijn moeder kwam uit een zwaar gereformeerd nest. Ze was helemaal niet gewoon om over gevoelens of emoties te praten’, vertelt Meijers. ‘Om in aanmerking te komen voor euthanasie moest ze over zichzelf vertellen. Over haar ‘zijn’. Over haar ‘ik’. En dat was nou juist iets wat zij haar hele leven verborgen had gehouden.’ Haar moeder moet vanwege de procedure ook in gesprek met een specialist ouderengeneeskunde. Door haar voelt zij zich voor het eerst écht gehoord en gezien. ‘Zij was zo opgelucht dat deze vrouw begreep dat mijn moeder geen zin meer had om twee keer per week naar fysiotherapie te moeten om haar conditie op peil brengen. En zo blij dat deze specialist haar euthanasieverzoek helemaal begreep.’
In maart krijgt de moeder van Annelies Meijers te horen dat EE haar verzoek zal honoreren. Dan gebeurt er iets wonderlijks. ‘Alsof de nabijheid van de dood haar uitnodigde om het leven weer voluit te proeven’, schetst Meijers. Haar moeder gaat er weer op uit in haar scootmobiel en vindt dat de euthanasie nog wel even kan wachten. De EE-verpleegkundige is verbaasd en Meijers en haar zus staan perplex. Omdat de SCEN-arts nog niet is geweest, is er nog tijd om alles te laten betijen. ‘Mijn moeder had ruimte nodig om de regie weer te pakken en dingen uit te zoeken’, vertelt Meijers. ‘Ik vertrouwde erop dat er een moment zou komen dat mama wist wat ze wilde.’
VERLANGEN
Een week voor de verpleegkundige en de arts van het expertisecentrum langskomen om te horen hoe het met hun patiënt is, gaan de zussen met hun moeder om tafel. Haar grootste verlangen is om nog even door te gaan. ‘Alles was totaal verschoven. De dingen waarvan ze het een paar maanden eerder verschrikkelijk vond dat ze die niet meer kon, vond ze nu helemaal niet meer erg. We besloten dat een week later met de verpleegkundige en de arts te delen.’ Op camera zegt Meijers’ moeder: ‘Godverdorie, dat ik die stap nou niet kan nemen. Dan waren we er allemaal vanaf.’
Drie dagen voor de verpleegkundige en de arts van EE op de stoep staan, valt haar moeder in de tuin en breekt ze haar schouder. ‘En toen werd alles helder. Het was klaar’, vertelt Annelies Meijers. Haar moeder vertrekt naar een Buurtzorg hotel omdat zij niets meer kan. Op maandag komen de EE-arts en verpleegkundige langs en zegt haar moeder dat ze graag gebruikmaakt van de toestemming om te sterven, ‘omdat het nooit meer beter zal gaan en het na 88 jaar mooi is geweest’. De SCEN-arts wordt geregeld en de twee zussen halen op Goede Vrijdag hun moeder naar huis en zorgen voor haar tot zij thuis euthanasie krijgt. ‘Die laatste week was prachtig. Mijn moeder gaf liefdevolle levenslessen aan haar kleinkinderen en ze nam van iedereen afscheid.’ Meijers verhaalt daar kwetsbaar over op Instagram en LinkedIn. Ook op die post krijgt zij heel veel reacties.
Aangeslagen: ‘Voltooid leven leeft breed. Mogen we het daar wat vaker over hebben? Mag daar ruimte voor komen? Zodat het wetsvoorstel over voltooid leven eindelijk kan worden aangenomen?’ Meijers zal zelf die kar niet trekken. Zij rouwt en onderzoekt hoe het leven van een dochter eruitziet als er geen moeder meer is. En ja, daar verhaalt zij ook weer over op haar Insta-account: @anneliesmeijers. •
Op social media staan veel verhalen van mensen die over de doodswens van naasten of die van zichzelf berichten. Zo TikTokte Kiki Bosman over het doods-verlangen van haar oma, blogde Lauren over haar euthanasie-traject en berichtte Annelies Meijers via Instagram en LinkedIn over het euthanasieverzoek van haar moeder. ‘Zij wilde dat anderen weten wat hen te wachten staat.’• Marloes Elings
‘Ik wil geen troost, maar een maatschappelijk debat’
