Bij de NVVE werken zo’n 140 vrijwilligers. Ze geven presentaties, helpen bij bijeenkomsten, leggen huisbezoeken af en ondersteunen leden bij al hun vragen rond het levenseinde. Om beurten beschrijven vrijwilligers in Relevant een ervaring uit de praktijk. Deze keer: Ria Kamp.

Ik draag daar met voorlichtingen en presentaties graag aan bij. Dat doe ik al een aantal jaren als vrijwilliger bij de Levenseinde Academie van de NVVE. Samen met twintig collega’s mag ik voorlichting geven over het levenseinde en het belang van wilsverklaringen. Per jaar organiseren we twaalf themabijeenkomsten  door het hele land waar iedereen welkom is en waar gemiddeld tussen de 120 en 250 mensen naartoe komen. In 2024 hebben we op die bijeenkomsten aandacht besteed aan het thema euthanasie en dementie. Dit jaar behandelen we behalve dit thema  ook ouderdomsaandoeningen: wat als ouderdom je alles ontneemt?

Daarnaast geven we op verzoek maatwerk voorlichtingen aan allerlei groepen zoals serviceclubs, dementiecafés, verpleeghuizen, scholen, maar ook aan dementieconsulenten of zorgmedewerkers. In 2024 deden we dit 107 keer. Ik probeer te stimuleren dat mensen tijdig nadenken over hun levenseinde en waar hun wensen en grenzen liggen rond behandelingen en het levenseinde. En heel belangrijk: ik vertel altijd over het verschil tussen een behandelverbod en een euthanasieverzoek. Zo blijkt nogal eens dat mensen denken dat, wanneer ze een euthanasieverzoek hebben ingevuld, ze op ieder gewenst moment een ‘ticket naar de dood’ kunnen krijgen. Dit is niet het geval. Euthanasie kan alleen uitgevoerd worden onder strikte voorwaarden, zoals bij ondraaglijk lijden zonder uitzicht op verbetering. Het opstellen van een wilsverklaring alleen geeft geen garantie op euthanasie. Met een behandelverbod (of in kleinere vorm de niet-reanimerenpenning) heb je wel een ticket in handen, of je gevolmachtigde als je zelf niet meer wilsbekwaam bent.

Zo probeer ik op bescheiden schaal bij te dragen aan het maatschappelijke gesprek over de regie over het eigen leven en waardig sterven - op basis van een wet die meegaat met z’n tijd. Het is aan de NVVE om de politiek én de dokters daar scherp op te houden.

Dat speelt ook allemaal mee bij de jaarlijkse stijging van het aantal euthanasieën. Tijdens bijeenkomsten van de NVVE krijg ik daar nogal eens vragen over. In 2023 overleed 5,4 procent van het totaal aantal sterfgevallen in Nederland na euthanasie. In 2024 was dat 5,8 procent. Veel meer mensen (27,5 procent van alle sterfgevallen) overlijden na palliatieve sedatie, ook daar zit al jaren een stijgende lijn in.

Toch is de beeldvorming rondom euthanasie vaak nog onjuist. Er ligt dan ook nog altijd een belangrijke taak voor de NVVE om voorlichting te geven, misverstanden uit de weg te ruimen en de discussie over een waardig levenseinde verder te stimuleren. 

Ria Kamp

Als vrijwilliger wist ik al veel van de euthanasiepraktijk en de wet- en regelgeving, maar in de loop der jaren heb ik ook veel bijgeleerd. Zo was ik een tijdje terug bij een deskundigenraadpleging in de Tweede Kamer. Daar werd nog eens duidelijk dat de euthanasiewet meegaat met z’n tijd. De wetgeving rondom euthanasie laat ruimte voor interpretatie en die kan nu eenmaal veranderen in de loop van de tijd. De wet is weliswaar al in 2002 ingevoerd, maar sindsdien zijn de maatschappelijke opvattingen en normen rond regie op het leven en het levenseinde verschoven. Dat komt onder meer doordat er meer bekendheid is met de diverse vormen van sterven in eigen regie. Maar ook doordat veel mensen nu anders in het leven staan dan eerdere generaties. Na een waardig leven waarin mensen autonoom hun eigen leven in eigen regie leefden, willen zij ook
zeggenschap over een waardig levenseinde. Uit onderzoek blijkt dat maar liefst tussen de 70 en 80 procent van de Nederlanders regie wil over het eigen sterven.