‘Ze nam de regie over haar eigen leven’
Moeder van Rachel van Luipen stopte bewust met eten en drinken
GRATIS BROCHURE
Bewust stoppen met eten en drinken is een onderwerp dat veel uitleg, begrip en begeleiding vraagt. De NVVE ontvangt hier steeds meer vragen over van leden: leidt het tot een pijnloze dood, welke stappen zet ik in de voorbereiding, heb ik een behandelverbod nodig, wat gebeurt er met mijn lichaam en mijn geest, hoe betrek ik mijn naasten en huisarts erbij?
De gratis brochure Bewust Stoppen met Eten en Drinken geeft antwoord op deze vragen. Bij het maken van de brochure sprak Eva Bolt, huisarts-onderzoeker bij Amsterdam UMC, met patiënten, naasten, artsen en verpleegkundigen. Ook deed zij onderzoek. Bolt adviseert om het stoppen met eten en drinken altijd in aanwezigheid van artsen en naasten te doen omdat iemand tijdens het proces in de war kan raken en pijn kan krijgen. De brochure is te vinden op nvve.nl/over-ons/brochures.
Waardig levenseinde > Rachel prijst de inzet van het palliatief team van het ziekenhuis. ‘De medewerkers van dit team zagen wat er moest gebeuren en hebben er hard voor gestreden om dat ook daadwerkelijk te laten gebeuren. We hoefden daardoor niet voor elke shot morfine te vechten, zoals bij mijn vader wel het geval was.’
Hoe was het voor Rachel zelf om dit ingrijpende en verdrietige proces nog een keer van zo dichtbij mee te maken? ‘Op zo’n moment cijfer je jezelf compleet weg. Je schakelt je eigen gevoel uit. Achteraf heb ik me wel afgevraagd waarom mijn moeder zo stellig voor de dood koos en niet voor het leven en voor ons. Maar dit is wat ze wilde en daar heb ik vrede mee.’
Rachel vindt het jammer dat er zo’n taboe ligt op versterven door bewust te stoppen met eten en drinken. ‘Als je er klaar voor bent, dan is dit een heel waardige manier om te sterven. Het is niet wreed of eng, zolang je het op de juiste manier doet en goed begeleid wordt. Mijn moeder besloot de regie over haar eigen leven te nemen, zoals ze altijd heeft gedaan. We hebben haar daardoor een waardig levenseinde kunnen geven, met alle respect voor haar eigen wens.’ •
Foto's: NIKKI GOODEVE
Vredig ingeslapen > Rachel en haar zus hebben hun moeder op respectvolle wijze begeleid, steeds in nauwe samenspraak met het palliatieve team van het ziekenhuis. ‘Het vraagt ontzettend veel wilskracht en vasthoudendheid om te stoppen met eten en drinken en dat ook vol te houden. We hebben mijn moeder elke dag gevraagd of ze iets wilde eten of drinken, maar het antwoord was altijd nee. Ze ging er 100 procent voor, net als mijn vader destijds.’
Rachel noemt goede mondverzorging essentieel. Ook liet ze haar moeder regelmatig zuigen op een met water besprenkeld gaasje, gaf ze haar af en toe waterhoudende gel, hield ze haar lippen vet met lippenbalsem en smeerde ze de huid in met goede crème. Haar moeder kreeg een aantal dagen slaap- en pijnmedicatie.
‘Op zondagmiddag, na negen dagen niet eten en drinken, was mijn moeder erg onrustig. Op een gegeven moment stond ze – zonder onze hulp te willen accepteren – op uit haar bed, liep naar het raam en keek door een kier in het gordijn even naar de lucht. Vervolgens ging ze weer in bed liggen. Het leek een soort laatste krachtmeting. Op maandagnacht is ze vredig ingeslapen.’
Op 5 augustus vertelde mijn moeder me nog dat ze een superleuke dag had gehad met een vriendin. Ze voelde zich goed’, herinnert Rachel zich. Een dag later sloeg het noodlot toe: Rachels moeder kreeg een herseninfarct waardoor ze alleen nog maar ja en nee kon zeggen. ‘Mijn moeder was een supersterke vrouw van 77 jaar die alles nog graag zelf wilde doen. Dat ze zo werd beperkt in haar zelfstandigheid was voor haar niet te verkroppen. Ze wilde op deze manier niet verder leven, maar wist dat euthanasie een moeilijk verhaal zou worden. De artsen in het ziekenhuis, van wie er een ook scen-arts was, waren namelijk van mening dat er geen sprake was van ondraaglijk en uitzichtloos lijden. Maar voor haar was het wél ondraaglijk en uitzichtloos’, vertelt Rachel.
Dat ene zinnetje > Op zaterdagochtend gaf Rachels moeder in het ziekenhuis aan geen eten, drinken en medicatie meer te willen. ‘Om er zeker van te zijn dat haar besluit geen bevlieging was, hebben we mijn moeder meerdere keren heel duidelijk gevraagd of ze nog wilde leven. Haar antwoord was nee. De vraag “Wilt u dood?” beantwoordde ze met een stellig ja.’
Rachel wist wat haar te wachten stond, omdat haar vader vier jaar geleden op dezelfde wijze overleed in een hospice: hij besloot te stoppen met eten en drinken nadat zijn wens voor euthanasie niet werd ingewilligd. Op haar vaders verzoek heeft Rachel – die in Engeland als dierenarts werkt en ook medisch onderlegd is – dit proces begeleid. De begeleiding van huisarts en hospice liet toen helaas te wensen over.
In het ziekenhuis waar Rachels moeder verbleef, had men nog niet eerder meegemaakt dat een patiënt bewust wilde stoppen met eten en drinken. Rachel besloot een NVVE-consulent te bellen, die haar verzekerde dat het ziekenhuis moest meewerken aan de wens van haar moeder. ‘Dat ene zinnetje heb ik steeds in mijn achterhoofd gehouden. Het gaf mij de moed om door te gaan’, zegt Rachel over dat gesprek. Het ziekenhuis schakelde vervolgens een palliatief team in. ‘We hebben het team meer verteld over mijn moeder: wie ze is, hoe ze in het leven staat. Daardoor ontstond meer begrip voor haar keuze en stonden alle neuzen dezelfde kant op.’
Wieke, de moeder van Rachel van Luipen, kreeg in augustus van dit jaar een herseninfarct dat het spraakgedeelte van haar brein ernstig aantastte. Ze kon niet leven met de gevolgen en besloot bewust te stoppen met eten en drinken. • Dieuwke de Boer
Moeder van Rachel van Luipen stopte bewust met eten en drinken
‘Ze nam de regie over haar eigen leven’
Wieke, de moeder van Rachel van Luipen, kreeg in augustus van dit jaar een herseninfarct dat het spraakgedeelte van haar brein ernstig aantastte. Ze kon niet leven met de gevolgen en besloot bewust te stoppen met eten en drinken. • Dieuwke de Boer
GRATIS BROCHURE
Bewust stoppen met eten en drinken is een onderwerp dat veel uitleg, begrip en begeleiding vraagt. De NVVE ontvangt hier steeds meer vragen over van leden: leidt het tot een pijnloze dood, welke stappen zet ik in de voorbereiding, heb ik een behandelverbod nodig, wat gebeurt er met mijn lichaam en mijn geest, hoe betrek ik mijn naasten en huisarts erbij?
De gratis brochure Bewust Stoppen met Eten en Drinken geeft antwoord op deze vragen. Bij het maken van de brochure sprak Eva Bolt, huisarts-onderzoeker bij Amsterdam UMC, met patiënten, naasten, artsen en verpleegkundigen. Ook deed zij onderzoek. Bolt adviseert om het stoppen met eten en drinken altijd in aanwezigheid van artsen en naasten te doen omdat iemand tijdens het proces in de war kan raken en pijn kan krijgen. De brochure is te vinden op nvve.nl/over-ons/brochures.
Waardig levenseinde > Rachel prijst de inzet van het palliatief team van het ziekenhuis. ‘De medewerkers van dit team zagen wat er moest gebeuren en hebben er hard voor gestreden om dat ook daadwerkelijk te laten gebeuren. We hoefden daardoor niet voor elke shot morfine te vechten, zoals bij mijn vader wel het geval was.’
Hoe was het voor Rachel zelf om dit ingrijpende en verdrietige proces nog een keer van zo dichtbij mee te maken? ‘Op zo’n moment cijfer je jezelf compleet weg. Je schakelt je eigen gevoel uit. Achteraf heb ik me wel afgevraagd waarom mijn moeder zo stellig voor de dood koos en niet voor het leven en voor ons. Maar dit is wat ze wilde en daar heb ik vrede mee.’
Rachel vindt het jammer dat er zo’n taboe ligt op versterven door bewust te stoppen met eten en drinken. ‘Als je er klaar voor bent, dan is dit een heel waardige manier om te sterven. Het is niet wreed of eng, zolang je het op de juiste manier doet en goed begeleid wordt. Mijn moeder besloot de regie over haar eigen leven te nemen, zoals ze altijd heeft gedaan. We hebben haar daardoor een waardig levenseinde kunnen geven, met alle respect voor haar eigen wens.’ •
Dat ene zinnetje > Op zaterdagochtend gaf Rachels moeder in het ziekenhuis aan geen eten, drinken en medicatie meer te willen. ‘Om er zeker van te zijn dat haar besluit geen bevlieging was, hebben we mijn moeder meerdere keren heel duidelijk gevraagd of ze nog wilde leven. Haar antwoord was nee. De vraag “Wilt u dood?” beantwoordde ze met een stellig ja.’
Rachel wist wat haar te wachten stond, omdat haar vader vier jaar geleden op dezelfde wijze overleed in een hospice: hij besloot te stoppen met eten en drinken nadat zijn wens voor euthanasie niet werd ingewilligd. Op haar vaders verzoek heeft Rachel – die in Engeland als dierenarts werkt en ook medisch onderlegd is – dit proces begeleid. De begeleiding van huisarts en hospice liet toen helaas te wensen over.
In het ziekenhuis waar Rachels moeder verbleef, had men nog niet eerder meegemaakt dat een patiënt bewust wilde stoppen met eten en drinken. Rachel besloot een NVVE-consulent te bellen, die haar verzekerde dat het ziekenhuis moest meewerken aan de wens van haar moeder. ‘Dat ene zinnetje heb ik steeds in mijn achterhoofd gehouden. Het gaf mij de moed om door te gaan’, zegt Rachel over dat gesprek. Het ziekenhuis schakelde vervolgens een palliatief team in. ‘We hebben het team meer verteld over mijn moeder: wie ze is, hoe ze in het leven staat. Daardoor ontstond meer begrip voor haar keuze en stonden alle neuzen dezelfde kant op.’
Foto's: NIKKI GOODEVE
Vredig ingeslapen > Rachel en haar zus hebben hun moeder op respectvolle wijze begeleid, steeds in nauwe samenspraak met het palliatieve team van het ziekenhuis. ‘Het vraagt ontzettend veel wilskracht en vasthoudendheid om te stoppen met eten en drinken en dat ook vol te houden. We hebben mijn moeder elke dag gevraagd of ze iets wilde eten of drinken, maar het antwoord was altijd nee. Ze ging er 100 procent voor, net als mijn vader destijds.’
Rachel noemt goede mondverzorging essentieel. Ook liet ze haar moeder regelmatig zuigen op een met water besprenkeld gaasje, gaf ze haar af en toe waterhoudende gel, hield ze haar lippen vet met lippenbalsem en smeerde ze de huid in met goede crème. Haar moeder kreeg een aantal dagen slaap- en pijnmedicatie.
‘Op zondagmiddag, na negen dagen niet eten en drinken, was mijn moeder erg onrustig. Op een gegeven moment stond ze – zonder onze hulp te willen accepteren – op uit haar bed, liep naar het raam en keek door een kier in het gordijn even naar de lucht. Vervolgens ging ze weer in bed liggen. Het leek een soort laatste krachtmeting. Op maandagnacht is ze vredig ingeslapen.’
Op 5 augustus vertelde mijn moeder me nog dat ze een superleuke dag had gehad met een vriendin. Ze voelde zich goed’, herinnert Rachel zich. Een dag later sloeg het noodlot toe: Rachels moeder kreeg een herseninfarct waardoor ze alleen nog maar ja en nee kon zeggen. ‘Mijn moeder was een supersterke vrouw van 77 jaar die alles nog graag zelf wilde doen. Dat ze zo werd beperkt in haar zelfstandigheid was voor haar niet te verkroppen. Ze wilde op deze manier niet verder leven, maar wist dat euthanasie een moeilijk verhaal zou worden. De artsen in het ziekenhuis, van wie er een ook scen-arts was, waren namelijk van mening dat er geen sprake was van ondraaglijk en uitzichtloos lijden. Maar voor haar was het wél ondraaglijk en uitzichtloos’, vertelt Rachel.