Illustratie: Bernet Ragetli
Na de euthanasie komt er een gemeentelijke lijkschouwer. Waarom is dat?
Als er sprake is van een niet-natuurlijke dood, komt er altijd een lijkschouwer om vast te stellen hoe iemand is overleden. Dus óók bij euthanasie. De arts heeft de lijkschouwer in kwestie in principe van tevoren al op de hoogte gebracht van de geplande euthanasie en neemt contact met hem of haar op, zodra de dood is vastgesteld. Dat bezoek kan wat zakelijk overkomen, iets wat nabestaanden mogelijk onprettig vinden. Als je erop voorbereid bent, valt het in de praktijk vaak mee.
Zijn er manieren om de overgang voor iemand te vergemakkelijken?
Ook dat is natuurlijk heel persoonlijk. Probeer te letten op wat iemand prettig vindt. Geef hem of haar de ruimte. Sommige mensen die gaan sterven, willen graag iemands hand vasthouden. Andere juist niet. Dat zegt niets over iemands liefde voor zijn naasten. Loslaten kan moeilijk zijn. Waarschijnlijk hoort de betrokkene alles tot het moment van overlijden en is hij gevoelig voor geluid. Praat daarom zachtjes. Overigens doen mensen dat vaak vanzelf al.
Hoelang duurt het voordat iemand overlijdt?
Dat verschilt per persoon, maar het gaat vaak sneller dan mensen verwachten. Zorg er dus voor dat alles gezegd is, wat gezegd wil worden. Bij euthanasie valt de patiënt – zodra het eerste middel is toegediend – meestal na tien tot twintig seconden al in slaap. Dan is er dus geen tijd meer om nog dingen te zeggen. De dood treedt vaak binnen de tien minuten in. Neemt iemand het drankje zelf, dan duurt het langer: zo’n vijf tot tien minuten voor iemand in slaap valt. In verreweg de meeste gevallen overlijdt iemand dan binnen een half uur, maar het kan langer duren. Daarom is het mogelijk met de arts af te spreken na hoeveel tijd hij of zij alsnog de euthanatica via het infuus zal toedienen. Het komt voor dat een patiënt tijdens die diepe slaap snurkgeluiden maakt. Dierbaren kunnen daarvan schrikken, omdat ze soms veronderstellen dat iemand al is overleden. Er kan behoorlijk wat tijd zitten tussen de ademstilstand en de hartstilstand. De arts zal de dood vaststellen als het echt zover is.
Wat gebeurt er precies tijdens de euthanasie?
De arts dient als eerste een pijnstillend middel toe via het infuus. Daarna volgt het medicijn dat vrijwel meteen zorgt voor een diepe slaap (coma). Ondanks het pijnstillende medicijn kan er soms nog een pijnsensatie optreden, die met name de naasten soms doet schrikken. Als de arts zich ervan verzekerd heeft dat de patiënt in een voldoende diep coma verkeert, volgt de injectie met de spierverslapper. Daardoor verslappen de ademhalingsspieren en de hartspier en treedt de dood in.
Zijn er praktische dingen waaraan je moet denken?
Je wilt natuurlijk liever niet dat er net een pakjesbezorger aanbelt of een verkoper de telefoon over laat gaan als de euthanasie plaatsvindt. Denk er dus aan alle telefoons uit of stil te zetten. En kijk of het mogelijk is de deurbel stil te houden. Komt er weleens spontaan bezoek, mensen die een sleutel hebben en gewend zijn zichzelf binnen te laten: breng hen van tevoren op de hoogte. De kans is natuurlijk klein dat iemand nét op dat moment binnenkomt, maar het zijn situaties die je liever voorkomt.
Sommige mensen vinden het prettig de datum te weten waarop zijzelf of hun dierbare komt te overlijden, voor anderen is dat een surrealistisch gegeven. Intens is het voor vrijwel iedereen. De arts wil meewerken, een datum is geprikt, de SCEN-arts is geweest. Maar hoe verloopt die dag dan precies? Waar moet je aan denken en op voorbereid zijn? Natuurlijk zijn de persoonlijke ervaringen talrijk en zeer uiteenlopend, maar misschien helpt het om van tevoren al een klein beetje een idee te hebben. • Martien Versteegh
Waar begint de uitvoering van een euthanasie mee?
Het inbrengen van een infuus is eigenlijk de eerste handeling van het proces, zowel bij euthanasie als hulp bij zelfdoding (wanneer de arts het dodelijke drankje aanreikt en de betrokkene het zelf opdrinkt). Minimaal 24 uur van tevoren bekijkt de arts of het prikken eenvoudig genoeg zal gaan. In geval van twijfel kan hij of zij een beroep doen op een ambulancemedewerker of verpleegkundige om de infuusnaald in te brengen. Dat kan de dag van tevoren al worden gedaan. Dit gebeurt overigens ook bij mensen die ervoor hebben gekozen het drankje zelf op te drinken. Het komt namelijk soms voor dat een patiënt gaat braken of dat het te lang duurt voor iemand overlijdt. Dan kan de arts de euthanatica alsnog via het infuus indienen. Dat vinden veel mensen een geruststellende gedachte.
Illustratie: Bernet Ragetli
Na de euthanasie komt er een gemeentelijke lijkschouwer. Waarom is dat?
Als er sprake is van een niet-natuurlijke dood, komt er altijd een lijkschouwer om vast te stellen hoe iemand is overleden. Dus óók bij euthanasie. De arts heeft de lijkschouwer in kwestie in principe van tevoren al op de hoogte gebracht van de geplande euthanasie en neemt contact met hem of haar op, zodra de dood is vastgesteld. Dat bezoek kan wat zakelijk overkomen, iets wat nabestaanden mogelijk onprettig vinden. Als je erop voorbereid bent, valt het in de praktijk vaak mee.
Zijn er praktische dingen waaraan je moet denken?
Je wilt natuurlijk liever niet dat er net een pakjesbezorger aanbelt of een verkoper de telefoon over laat gaan als de euthanasie plaatsvindt. Denk er dus aan alle telefoons uit of stil te zetten. En kijk of het mogelijk is de deurbel stil te houden. Komt er weleens spontaan bezoek, mensen die een sleutel hebben en gewend zijn zichzelf binnen te laten: breng hen van tevoren op de hoogte. De kans is natuurlijk klein dat iemand nét op dat moment binnenkomt, maar het zijn situaties die je liever voorkomt.
Hoelang duurt het voordat iemand overlijdt?
Dat verschilt per persoon, maar het gaat vaak sneller dan mensen verwachten. Zorg er dus voor dat alles gezegd is, wat gezegd wil worden. Bij euthanasie valt de patiënt – zodra het eerste middel is toegediend – meestal na tien tot twintig seconden al in slaap. Dan is er dus geen tijd meer om nog dingen te zeggen. De dood treedt vaak binnen de tien minuten in. Neemt iemand het drankje zelf, dan duurt het langer: zo’n vijf tot tien minuten voor iemand in slaap valt. In verreweg de meeste gevallen overlijdt iemand dan binnen een half uur, maar het kan langer duren. Daarom is het mogelijk met de arts af te spreken na hoeveel tijd hij of zij alsnog de euthanatica via het infuus zal toedienen. Het komt voor dat een patiënt tijdens die diepe slaap snurkgeluiden maakt. Dierbaren kunnen daarvan schrikken, omdat ze soms veronderstellen dat iemand al is overleden. Er kan behoorlijk wat tijd zitten tussen de ademstilstand en de hartstilstand. De arts zal de dood vaststellen als het echt zover is.
Wat gebeurt er precies tijdens de euthanasie?
De arts dient als eerste een pijnstillend middel toe via het infuus. Daarna volgt het medicijn dat vrijwel meteen zorgt voor een diepe slaap (coma). Ondanks het pijnstillende medicijn kan er soms nog een pijnsensatie optreden, die met name de naasten soms doet schrikken. Als de arts zich ervan verzekerd heeft dat de patiënt in een voldoende diep coma verkeert, volgt de injectie met de spierverslapper. Daardoor verslappen de ademhalingsspieren en de hartspier en treedt de dood in.
Zijn er manieren om de overgang voor iemand te vergemakkelijken?
Ook dat is natuurlijk heel persoonlijk. Probeer te letten op wat iemand prettig vindt. Geef hem of haar de ruimte. Sommige mensen die gaan sterven, willen graag iemands hand vasthouden. Andere juist niet. Dat zegt niets over iemands liefde voor zijn naasten. Loslaten kan moeilijk zijn. Waarschijnlijk hoort de betrokkene alles tot het moment van overlijden en is hij gevoelig voor geluid. Praat daarom zachtjes. Overigens doen mensen dat vaak vanzelf al.
Keer op keer blijkt dat de maníér waarop iemand sterft, van groot belang is. Dat geldt vanzelfsprekend voor de persoon die sterft, maar het heeft ook invloed op de rouwverwerking van de nabestaanden. De plek waar iemand overlijdt, heeft invloed op die kwaliteit van sterven. Thuis, omringd door je dierbaren: dat willen de meeste mensen. Maar kan dat ook altijd • Martien Versteegh
Waar begint de uitvoering van een euthanasie mee?
Het inbrengen van een infuus is eigenlijk de eerste handeling van het proces, zowel bij euthanasie als hulp bij zelfdoding (wanneer de arts het dodelijke drankje aanreikt en de betrokkene het zelf opdrinkt). Minimaal 24 uur van tevoren bekijkt de arts of het prikken eenvoudig genoeg zal gaan. In geval van twijfel kan hij of zij een beroep doen op een ambulancemedewerker of verpleegkundige om de infuusnaald in te brengen. Dat kan de dag van tevoren al worden gedaan. Dit gebeurt overigens ook bij mensen die ervoor hebben gekozen het drankje zelf op te drinken. Het komt namelijk soms voor dat een patiënt gaat braken of dat het te lang duurt voor iemand overlijdt. Dan kan de arts de euthanatica alsnog via het infuus indienen. Dat vinden veel mensen een geruststellende gedachte.