Duurzame uitvaart:
een groen(er) einde
Karen Admiraal:
‘Je kunt aan mensen die in de buurt wonen vragen of ze met het openbaar vervoer of de fiets willen komen’
Eva Froger:
‘Duurzaamheid is vaak niet het eerste waar nabestaanden
aan denken’
Kringloop van het leven > Het verduurzamen van je uitvaart is dus makkelijker dan wordt gedacht. Vaak maken deze bewuste keuzes het ook nog eens een stuk persoonlijker. Froger: ‘De vrijheid om je eigen keuzes te maken is groter dan je denkt. Zie het als de kringloop van het leven. Juist dat maakt je uitvaart een mooi moment om stil te staan bij wat je nalaat aan de volgende generatie.’ •
Natuurbegrafenis > Dat de natuur een steeds belangrijkere rol speelt bij uitvaarten blijkt wel uit het feit dat natuurbegraven steeds populairder wordt. In Nederland kan dit uitsluitend op speciale natuurbegraafplaatsen, waar strenge regels gelden. Zo mogen er alleen duurzame, biologisch afbreekbare materialen worden gebruikt. Dat klinkt duurzaam, maar Froger wil dat graag nuanceren. ‘Als je naasten honderd kilometer moeten rijden om je graf te bezoeken, dan is het maar de vraag of dat een duurzame keuze is geweest’, legt ze uit. ‘Je realiseert pas echte impact als je de strenge eisen voor een natuurbegrafenis zou volgen op een bestaande begraafplaats in jouw buurt.’
Admiraal is een groot voorstander van natuur-begraven, maar plaatst ook een kanttekening. ‘Waar de ene natuurbegraafplaats heel strikt is in het bewaken van de rust voor de dieren door bijvoorbeeld livemuziek tijdens een uitvaart in het broedseizoen niet toe te staan, doen andere plekken daar niet moeilijk over. Het concept wordt dus niet overal even goed nageleefd.’
Bij een natuurbegrafenis is een grafsteen niet toegestaan. Niet zo gek, want de meeste grafmonumenten zijn gemaakt van graniet dat per boot uit India of China komt. ‘Het graniet wordt vaak onder slechte werkomstandigheden gedolven en heeft een enorme impact op het lokale landschap’, zegt Froger. ‘De grafsteen ligt vervolgens zo’n tien, twintig of dertig jaar op een graf, wordt na het vervallen van de grafrechten tot puin geslagen en belandt uiteindelijk als puinlaag onder een snelweg. Zonde.’ GreenLeave nam daarom het initiatief voor Circle Stone, waarbij bestaande grafstenen een nieuw leven krijgen. Een circulaire grafsteen dus.
Hennep en wilgentenen > En dan de urn of kist. Er zijn urnen van biologisch afbreekbare grondstoffen, zoals klei, wol of wilgentenen. In plaats van een standaard houten kist doe je er beter aan te kiezen voor een exemplaar van onbewerkt hout uit Nederland. Andere opties zijn er ook. Een duurzame wade, gemaakt van hennep, linnen, wol of vilt, is een doek waarin de overledene wordt gewikkeld. ‘Van nabestaanden hoor ik dat het afscheid nemen dan als zachter en persoonlijker wordt ervaren, onder andere omdat ze de overledene gemakkelijker kunnen aanraken’, vertelt Froger.
Manden zie je ook steeds vaker, hoewel die alleen duurzaam zijn als ze van grondstoffen uit Nederland zijn gemaakt. Een mooi voorbeeld is wilgentenen, een snelgroeiende grondstof die volop beschikbaar is in ons land. Wie echt een verschil wil maken – en daar het geld voor heeft – kan kiezen voor de Loop Living Cocoon. Deze zogeheten levende doodskist is gegroeid van mycelium, het ondergrondse wortelnetwerk van paddenstoelen. Je zou het de ultieme natuurlijke recycler kunnen noemen: het zet dood organisch materiaal om in voedingsstoffen waarmee nieuwe natuur zich kan ontwikkelen. Je voedt de bodem dus met je eigen lichaam.
Ook voor opbaring zijn er natuurlijke opties. Admiraal: ‘Bij de graszodenmethode zorgen schalen met graszoden onder de kist of opbaarplank voor koeling. En de Bio Sac 200 is een filter dat je op de buik van de overledene legt. De twee hoofdbestanddelen, actieve koolstof en geïmpregneerde klei, absorberen geuren en gassen zodat het lichaam op een natuurlijke manier wordt geconserveerd. Grote voordelen zijn dat het lichaam niet ijskoud aanvoelt en dat het stil is rondom de overledene, omdat er geen mechanische koeling aan- of afslaat.’
Omhelzing van bloemen > Zoals gezegd zijn ook bloemen belastend voor het milieu. Veel verse bloemen worden ingevlogen uit Afrika of Zuid-Amerika, waar ze onder slechte arbeidsomstandigheden worden geteeld. Het water dat daarvoor nodig is, gaat ten koste van de lokale (drink)watervoorziening. Bestrijdingsmiddelen worden door minder strenge milieuregels gemakkelijk in de natuur geloosd. Froger: ‘Pluk bloemen uit de tuin van de overledene, of van jezelf. Ook zijn er steeds meer biologische pluktuinen waar je mooie boeketten kunt samenstellen. Dat hangt natuurlijk af van het seizoen, maar het grootste deel van het jaar zijn er mooie dingen in je eigen omgeving te vinden.’
Admiraal verbaast zich vooral over het grote aantal bloemen dat na één dag in de groencontainer belandt. Ze vertelt dat er steeds vaker wordt gevraagd om één onverpakte bloem mee te nemen, al dan niet uit eigen tuin. ‘Door deze losse bloemen in een band rondom de kist of mand te steken, komt de overledene als het ware in een omhelzing van bloemen te liggen. Na de uitvaart krijgen de nabestaanden de bloemen als boeket mee naar huis. Een prachtig concept.’
Foto: josje deekens
Foto: josje deekens
De interesse in een duurzame uitvaart wordt steeds groter, maar raakt in de praktijk vaak ondergesneeuwd door emoties. ‘Duurzaamheid is vaak niet het eerste waar nabestaanden aan denken. Mijn belangrijkste tip voor een zo groen mogelijke uitvaart is dan ook om zelf te bepalen wat je graag wilt, die voorkeuren vast te leggen en ze te bespreken met je naasten’, zegt duurzaamheidsadviseur Eva Froger.
Zij werkt in die hoedanigheid al een jaar of vijf voor GreenLeave, een samenwerkingsverband van uitvaartondernemers die streven naar 100 procent duurzame uitvaarten in Nederland. Inmiddels is zo’n 60 procent van de uitvaartbranche bij de stichting aangesloten, waaronder Monuta en dela. De bedrijfsvoering van de aangesloten organisaties voldoet aan een aantal duurzaamheidsprincipes. Ze bieden vanzelfsprekend ook duurzame opties aan voor een groenere uitvaart.
Karen Admiraal, eigenaar van uitvaartonderneming Buitengewoon Afscheid, trok de belangrijke rol die duurzaamheid in haar eigen leven speelt heel bewust door in haar bedrijf. ‘Daardoor trek ik mensen aan die ook graag duurzame keuzes willen maken. Anderen probeer ik daar meer bewust van te maken, bijvoorbeeld door te vertellen hoe milieubelastend bloemen zijn en welke opties er zijn om het aantal te beperken. Ik doe dat overigens alleen om te informeren en inspireren – de wensen van de overledene en nabestaanden staan uiteraard altijd voorop.’
Op de fiets > Een veelgestelde vraag is wat duurzamer is: begraven of cremeren? Volgens Froger is daar geen eenduidig antwoord op te geven omdat er nog geen goed onafhankelijk onderzoek naar is gedaan. ‘Bovendien hangt het erg af van de keuzes die je maakt. Zo heeft een spaanplaten kist met tien lagen lak en metalen handgrepen sowieso veel impact op het milieu, of je nu kiest voor begraven of cremeren.’
Volgens haar is het dan ook beter om je te focussen op andere zaken. Zo is vervoer – de autokilometers van zowel de overledene als de genodigden – het meest vervuilende onderdeel van een uitvaart. ‘Je kunt op de rouwkaart aan mensen die in de buurt wonen vragen of ze met het openbaar vervoer of op de fiets willen komen’, raadt Admiraal aan. Froger adviseert om alles zoveel mogelijk op één locatie of op loopafstand van elkaar te organiseren. Kan dat niet, dan oppert Admiraal de uitvaartbus om samen naar een andere locatie te reizen. Voor het vervoeren van de overledene is er een loopkar of bakfiets.
De gemiddelde uitvaart is enorm belastend voor het milieu, onder meer omdat er in korte tijd veel producten worden aangeschaft die hooguit een paar dagen worden gebruikt. Het goede nieuws is dat dit een stuk duurzamer kan. Zelfs de kleinste aanpassing kan al een groots effect hebben. •
Dieuwke de Boer
Duurzame uitvaart:
een groen(er) einde
Foto: josje deekens
Foto: josje deekens
Kringloop van het leven > Het verduurzamen van je uitvaart is dus makkelijker dan wordt gedacht. Vaak maken deze bewuste keuzes het ook nog eens een stuk persoonlijker. Froger: ‘De vrijheid om je eigen keuzes te maken is groter dan je denkt. Zie het als de kringloop van het leven. Juist dat maakt je uitvaart een mooi moment om stil te staan bij wat je nalaat aan de volgende generatie.’ •
Natuurbegrafenis > Dat de natuur een steeds belangrijkere rol speelt bij uitvaarten blijkt wel uit het feit dat natuurbegraven steeds populairder wordt. In Nederland kan dit uitsluitend op speciale natuurbegraafplaatsen, waar strenge regels gelden. Zo mogen er alleen duurzame, biologisch afbreekbare materialen worden gebruikt. Dat klinkt duurzaam, maar Froger wil dat graag nuanceren. ‘Als je naasten honderd kilometer moeten rijden om je graf te bezoeken, dan is het maar de vraag of dat een duurzame keuze is geweest’, legt ze uit. ‘Je realiseert pas echte impact als je de strenge eisen voor een natuurbegrafenis zou volgen op een bestaande begraafplaats in jouw buurt.’
Admiraal is een groot voorstander van natuur-begraven, maar plaatst ook een kanttekening. ‘Waar de ene natuurbegraafplaats heel strikt is in het bewaken van de rust voor de dieren door bijvoorbeeld livemuziek tijdens een uitvaart in het broedseizoen niet toe te staan, doen andere plekken daar niet moeilijk over. Het concept wordt dus niet overal even goed nageleefd.’
Bij een natuurbegrafenis is een grafsteen niet toegestaan. Niet zo gek, want de meeste grafmonumenten zijn gemaakt van graniet dat per boot uit India of China komt. ‘Het graniet wordt vaak onder slechte werkomstandigheden gedolven en heeft een enorme impact op het lokale landschap’, zegt Froger. ‘De grafsteen ligt vervolgens zo’n tien, twintig of dertig jaar op een graf, wordt na het vervallen van de grafrechten tot puin geslagen en belandt uiteindelijk als puinlaag onder een snelweg. Zonde.’ GreenLeave nam daarom het initiatief voor Circle Stone, waarbij bestaande grafstenen een nieuw leven krijgen. Een circulaire grafsteen dus.
Karen Admiraal:
‘Je kunt aan mensen die in de buurt wonen vragen of ze met het openbaar vervoer of de fiets willen komen’
Hennep en wilgentenen > En dan de urn of kist. Er zijn urnen van biologisch afbreekbare grondstoffen, zoals klei, wol of wilgentenen. In plaats van een standaard houten kist doe je er beter aan te kiezen voor een exemplaar van onbewerkt hout uit Nederland. Andere opties zijn er ook. Een duurzame wade, gemaakt van hennep, linnen, wol of vilt, is een doek waarin de overledene wordt gewikkeld. ‘Van nabestaanden hoor ik dat het afscheid nemen dan als zachter en persoonlijker wordt ervaren, onder andere omdat ze de overledene gemakkelijker kunnen aanraken’, vertelt Froger.
Manden zie je ook steeds vaker, hoewel die alleen duurzaam zijn als ze van grondstoffen uit Nederland zijn gemaakt. Een mooi voorbeeld is wilgentenen, een snelgroeiende grondstof die volop beschikbaar is in ons land. Wie echt een verschil wil maken – en daar het geld voor heeft – kan kiezen voor de Loop Living Cocoon. Deze zogeheten levende doodskist is gegroeid van mycelium, het ondergrondse wortelnetwerk van paddenstoelen. Je zou het de ultieme natuurlijke recycler kunnen noemen: het zet dood organisch materiaal om in voedingsstoffen waarmee nieuwe natuur zich kan ontwikkelen. Je voedt de bodem dus met je eigen lichaam.
Ook voor opbaring zijn er natuurlijke opties. Admiraal: ‘Bij de graszoden-methode zorgen schalen met graszoden onder de kist of opbaarplank voor koeling. En de Bio Sac 200 is een filter dat je op de buik van de overledene legt. De twee hoofdbestanddelen, actieve koolstof en geïmpregneerde klei, absorberen geuren en gassen zodat het lichaam op een natuurlijke manier wordt geconserveerd. Grote voordelen zijn dat het lichaam niet ijskoud aanvoelt en dat het stil is rondom de overledene, omdat er geen mechanische koeling aan- of afslaat.’
Eva Froger:
‘Duurzaamheid is vaak niet het eerste waar nabestaanden
aan denken’
De gemiddelde uitvaart is enorm belastend voor het milieu, onder meer omdat er in korte tijd veel producten worden aangeschaft die hooguit een paar dagen worden gebruikt. Het goede nieuws is dat dit een stuk duur-zamer kan. Zelfs de kleinste aanpassing kan al een groots effect hebben. • Dieuwke de Boer
Omhelzing van bloemen > Zoals gezegd zijn ook bloemen belastend voor het milieu. Veel verse bloemen worden ingevlogen uit Afrika of Zuid-Amerika, waar ze onder slechte arbeidsomstandigheden worden geteeld. Het water dat daarvoor nodig is, gaat ten koste van de lokale (drink)watervoorziening. Bestrijdingsmiddelen worden door minder strenge milieuregels gemakkelijk in de natuur geloosd. Froger: ‘Pluk bloemen uit de tuin van de overledene, of van jezelf. Ook zijn er steeds meer biologische pluktuinen waar je mooie boeketten kunt samenstellen. Dat hangt natuurlijk af van het seizoen, maar het grootste deel van het jaar zijn er mooie dingen in je eigen omgeving te vinden.’
Admiraal verbaast zich vooral over het grote aantal bloemen dat na één dag in de groencontainer belandt. Ze vertelt dat er steeds vaker wordt gevraagd om één onverpakte bloem mee te nemen, al dan niet uit eigen tuin. ‘Door deze losse bloemen in een band rondom de kist of mand te steken, komt de overledene als het ware in een omhelzing van bloemen te liggen. Na de uitvaart krijgen de nabestaanden de bloemen als boeket mee naar huis. Een prachtig concept.’
Op de fiets > Een veelgestelde vraag is wat duurzamer is: begraven of cremeren? Volgens Froger is daar geen eenduidig antwoord op te geven omdat er nog geen goed onafhankelijk onderzoek naar is gedaan. ‘Bovendien hangt het erg af van de keuzes die je maakt. Zo heeft een spaanplaten kist met tien lagen lak en metalen handgrepen sowieso veel impact op het milieu, of je nu kiest voor begraven of cremeren.’
Volgens haar is het dan ook beter om je te focussen op andere zaken. Zo is vervoer – de autokilometers van zowel de overledene als de genodigden – het meest vervuilende onderdeel van een uitvaart. ‘Je kunt op de rouwkaart aan mensen die in de buurt wonen vragen of ze met het openbaar vervoer of op de fiets willen komen’, raadt Admiraal aan. Froger adviseert om alles zoveel mogelijk op één locatie of op loopafstand van elkaar te organiseren. Kan dat niet, dan oppert Admiraal de uitvaartbus om samen naar een andere locatie te reizen. Voor het vervoeren van de overledene is er een loopkar of bakfiets.
Foto: josje deekens
De interesse in een duurzame uitvaart wordt steeds groter, maar raakt in de praktijk vaak ondergesneeuwd door emoties. ‘Duurzaamheid is vaak niet het eerste waar nabestaanden aan denken. Mijn belangrijkste tip voor een zo groen mogelijke uitvaart is dan ook om zelf te bepalen wat je graag wilt, die voorkeuren vast te leggen en ze te bespreken met je naasten’, zegt duurzaamheidsadviseur Eva Froger.
Zij werkt in die hoedanigheid al een jaar of vijf voor GreenLeave, een samenwerkingsverband van uitvaartondernemers die streven naar 100 procent duurzame uitvaarten in Nederland. Inmiddels is zo’n 60 procent van de uitvaartbranche bij de stichting aangesloten, waaronder Monuta en dela. De bedrijfsvoering van de aangesloten organisaties voldoet aan een aantal duurzaamheidsprincipes. Ze bieden vanzelfsprekend ook duurzame opties aan voor een groenere uitvaart.
Karen Admiraal, eigenaar van uitvaartonderneming Buitengewoon Afscheid, trok de belangrijke rol die duurzaamheid in haar eigen leven speelt heel bewust door in haar bedrijf. ‘Daardoor trek ik mensen aan die ook graag duurzame keuzes willen maken. Anderen probeer ik daar meer bewust van te maken, bijvoorbeeld door te vertellen hoe milieubelastend bloemen zijn en welke opties er zijn om het aantal te beperken. Ik doe dat overigens alleen om te informeren en inspireren – de wensen van de overledene en nabestaanden staan uiteraard altijd voorop.’
