Damian is niet echt succesvol. Althans, niet in de ogen van zijn moeder. Zij vindt het maar niets dat hij zijn dagen slijt als jongerenwerker en zich net zoals dat ‘tuig’ kleedt. Als hij haar in huis neemt - omdat ze niet meer voor zichzelf lijkt te kunnen zorgen - verandert hun verstandhouding. Opeens is ze onderdeel van zijn leven en dat zet hem aan het denken. Hij neemt stukjes van de zorg over, maar vraagt zich af wat mantelzorg eigenlijk is. En wie verantwoordelijk is als niemand echt de verantwoordelijkheid lijkt te pakken.

Edward Mik beschrijft Damian zo precies, dat je als lezer bijna niet anders kan dan medelijden voelen voor een man die het goede wil doen én twijfelt over vrijwel alles. Hij wil iets van logica vinden in de moeilijke relatie met zijn moeder, die hem vaak inhaalt als een bolletje wol en weer net zo makkelijk wegduwt. Toch blijft hij zonder zeuren voor haar zorgen, vooral wanneer de verwardheid toeneemt. 

Hij staat er grotendeels alleen voor, want van zijn zus Tess - die druk werkt aan haar nieuwe startup - en zijn eigenzinnige broer Tom hoeft hij niets te verwachten. Zij maken vooral terugtrekkende bewegingen. En dan is er nog zijn geliefde Bianca, die hoopt op een toekomst als gezin. Terwijl Damian iedereen tevreden wil houden, verkruimelt hij zelf, tot er bijna niets van hem over is. 

In deze roman wordt die neergaande spiraal prachtig beschreven. Het zet je aan het denken over mantelzorgen en een naderend afscheid als de relaties ingewikkeld zijn. Een mooi verhaal over goed doen en vertrapt worden.  •

‘Ik realiseer me dat ik een kikker ben die langzaam gaarkookt in kokend water’, zegt één van de mensen die door Edwin Venema zijn bevraagd voor Voorbij de machteloosheid. Treffend schetst ze het ingewikkelde van regie op je eigen levenseinde wanneer de diagnose dementie is gesteld. 

In dit boek onderzoekt Marc J.M. Petit – voorzitter van Stichting Fonds Laat mij gaan en auteur van meerdere boeken – de vraag hoe mensen met dementie omgaan met hun wens om het levenseinde in eigen hand te hebben. Hoe kun je hiermee omgaan als je zelf stukje bij beetje de regie verliest? En wat is er nodig om je wensen duidelijk te krijgen en het juiste moment te kiezen? Geen vragen met eenduidige antwoorden. 

Hoeveel kennis je ook in huis kunt halen, het blijkt lastig om de slotakte van je eigen leven te schrijven, zo stelt Petit in Voorbij de machteloosheid. Mooi voegt hij toe: ‘Eigen regie wordt pas eigen regie als er een script is om te regisseren. Schrijven we dat script niet, dan wordt eigen regie een hol begrip’. Dit korte boekje biedt verhalen van anderen en geeft kaders om dat script te schrijven, aangevuld met prachtige potloodschetsen van Lenie Otten. Zeer waardevol voor iedereen die hiermee worstelt. •

Voorbij de machteloosheid

Marc J.M. Petit
Fonds Laat mij gaan

Er zit een kip op Romeo’s balkon. Een witte kip die hij kan aaien. Terwijl hij de kip benadert, is het even bijna stil, tot hij zijn moeder hoort schreeuwen. Naar de nieuwe buurman die haar parkeerplaats heeft ingepikt. Woest is ze. Deze boze mama bestaat pas sinds kort, denkt Romeo, terwijl hij vanuit zijn kamer naar de straat kijkt. 

Dat ene zinnetje zet het hele verhaal in gang. Langzaam wordt duidelijk dat de vader van Romeo ziek is en niet beter wordt. De kip is een welkome afleiding, net als de nieuwe buren van wie Tok is. En vooral de openhartige Tobi, die ook nog eens in zijn klas blijkt te zitten. Samen bedenken ze een plan om de wens van Romeo’s vader in vervulling te laten gaan. 

Dit jeugdboek – vanaf 10 jaar - verhaalt over een onverwachte vriendschap, het verlies van controle en het zoeken naar houvast als het einde dichterbij komt. Romeo wil iets doen voor zijn steeds zieker wordende vader, terwijl zijn moeder probeert het tij te keren door hem gezonde hapjes - stinkspul, volgens haar zoon – te serveren. Er is veel liefde in het gezin, maar tegelijk lukt het delen van hun immense verdriet vaak niet goed. Ondanks de zware thematiek en verdrietige momenten, blijft Kip op je kop een luchtig verhaal waar je doorheen vliegt.•

Kip op je kop

Jowi Schmitz
Querido

In de trein op weg naar Lapland ziet de Belgische schrijfster Lara Taveirne het Zweedse landschap aan zich voorbijtrekken. Vanuit het raam kijkt ze naar de naaldbomen en berken. Wat heeft Wolf gedacht toen hij in deze trein zat, op weg naar zijn zelfgekozen einde? Minutieus puzzelt ze in dit boek zijn gedachten bij elkaar. Ze gaat terug naar het moment waarop ze hoorde dat haar broertje weg was. De jongen die ervan droomde schrijver te worden, lijkt opeens verdwenen. Maandenlang zit haar hele gezin in onzekerheid. Na een halfjaar wordt zijn lichaam levenloos aangetroffen in de bossen van Lapland. Onder zijn kleren vindt de politie zijn dagboek terug, vakkundig rond zijn middel gebonden, met een verslag van zijn laatste reis. 

Via dat dagboek en haar eigen herinneringen probeert Lara uit te pluizen wat er precies is gebeurd. Ze kijkt naar haar gezin, de relatie met Wolf en hun gezamenlijke liefde voor schrijven. Ontroerend is een scène waarin ze in Amsterdam zoveel mogelijk boekwinkels bezoekt en hem daar - tegen beter weten in - hoopt aan te treffen. Denkend aan de zinnen in zijn dagboek, over het bezoeken van een boekwinkel in Amsterdam. Maar wat is precies feit en wat is fictie in zijn verhalen? Lara komt er niet uit. Ze krijgt de puzzel niet helemaal compleet, maar lijkt aan het einde van dit wonderschoon geschreven boek wel iets van rust te vinden. Wolf is een ode aan haar overleden broer en een ontroerend relaas over de zoektocht naar antwoorden bij zelfdoding en rouw. •

Wolf

Lara Taveirne
Prometheus

Na de dood van haar man A – voor het grote publiek bekend als Arend Jan Heerma van Voss – begint Christien Brinkgreve met opruimen. Hun woning is de jaren voor zijn overlijden dichtgeslibd. Het is stoffig, overal liggen stapels papieren, de rijen boeken zijn eindeloos en qua onderhoud is er amper iets gedaan. Het ooit zo mooie huis lijkt te zijn verbrokkeld onder de zwaarte van de laatste jaren. Via de spullen die door haar handen gaan, schetst Brinkgreve de relatie met haar man en haar rol daarin. Hoe hij haar niet kon toelaten en ze steeds vaker naar hun vakantiehuisje in Egmond trok. 

Het huis werd de laatste jaren van zijn leven steeds minder van haar, net zoals hijzelf. Toch bleven ze bij elkaar. Beladen Huis is een pijnlijk eerlijk verslag van rouw, zonder de overledene heilig te maken. Brinkgreve durft open te zijn. Niet alleen over hem, maar ook over haar eigen rol. Wat bezielde haar om het altijd weer te slikken? Ze was een sterke vrouw met een mooie carrière, maar werd door hem regelmatig klein gemaakt. Ooit was hij trots op haar succes, maar later hoopte hij dat ze zich geheel aan hem zou wijden. 

Hoe rouw je om iemand die zo gecompliceerd was? Op de begrafenis besluit ze niet te spreken. Omdat het enige wat ze kan zeggen is: ‘Je hebt het ons heel moeilijk gemaakt, maar we hielden toch van je’. In de maanden daarna worstelt ze met haar verdriet en wordt het huis lichter, letterlijk en figuurlijk. Steeds verder ontrafelt ze de man die A was en haar verhouding tot hem. Lang is die weg vooral pijnlijk, maar uiteindelijk verschijnt weer wat licht. Beladen Huis is een aangrijpende vertelling over een relatie, een naderende dood en de complexiteit van rouw. •

Beladen huis

Christien Brinkgreve
Atlas Contact

Rianne van der Molen