het komt het erop neer dat notarissen een wens wel kunnen vastleggen, maar dat betekent niet dat zo’n euthanasieverzoek ook een vervolg krijgt, want notarissen gaan daar niet over.

De NVVE heeft voor leden drie gratis digitale (de papieren kosten een tientje) wilsverklaringen: het euthanasieverzoek, het behandelverbod en de volmacht die zonder tussenkomst van een notaris kunnen worden opgesteld en waarvan een kopie aan de huisarts kan worden gegeven.

‘Maar mensen vinden het soms makkelijker om dit soort zaken met ons te bespreken dan met hun huisarts of hun naasten’, respondeert Luciënne van der Geld. De directeur van het Netwerk Notarissen vertelt dat veel mensen tegenwoordig geen vaste huisarts meer hebben en daarom ‘rottige gesprekken’ uit de weg gaan. ‘Als ze naar een notaris gaan voor hun levenstestament en allerlei vragen krijgen over hoe zij hun levenseinde voor zich zien, gaan ze er daarna pas voor het eerst écht over nadenken. Ze gaan naar huis en komen pas weer bij de notaris als ze weten wat ze willen. Mensen vinden het fijn als hun wensen zijn vastgelegd. Natuurlijk moeten ze die wensen vervolgens ook met hun naasten bespreken en in hun medisch dossier laten opnemen. Daar moeten ze actief mee aan de slag, dat vertellen we ze ook. Maar of mensen dat ook doen, weten wij natuurlijk niet.’

De NVVE heeft voor leden drie gratis digitale (de papieren kosten een tientje) wilsverklaringen: het euthanasieverzoek, het behandelverbod en de volmacht die zonder tussenkomst van een notaris kunnen worden opgesteld en waarvan een kopie aan de huisarts kan worden gegeven. ‘Bij een notaris kun je vastleggen wat je maar wilt, maar als niemand weet wat je hebt vastgelegd, kun je weinig met zo’n notariële akte’, benadrukt Yvette Schuijt. Ze legt uit dat ook behandelverboden in levenstestamenten vaak zo algemeen zijn opgesteld dat je daar in de praktijk weinig aan hebt. ‘Ook al heeft zo’n behandelverbod meer juridische status dan een euthanasieverzoek. Maar met algemene teksten kunnen artsen niet uit de voeten. Mensen kunnen dit soort zaken daarom beter met hun huisarts bespreken, want die weet wat er medisch gezien speelt. Een notaris heeft daar helemaal geen verstand van.’ •

Onzin, weet Yvette Schuijt van het Steunpunt Juridische Vragen van de NVVE. Samen met vijf juridisch geschoolde vrijwilligers helpt zij NVVE-leden bij juridische problemen. ‘Mensen die hun euthanasieverzoek in het levenstestament hebben laten vastleggen, denken dat ze alles goed hebben geregeld, maar het is een wassen neus. Een schijnzekerheid. Een notaris gaat daar helemaal niet over. En dan krijgen die mensen ook nog eens een rekening, iedere keer als zij hun wensen actualiseren. Ik vind dat notarissen daarmee moeten stoppen en hun klanten beter moeten informeren.
Als je een euthanasieverzoek hebt, moet je dat met je arts en je naasten bespreken en je wensen op papier zetten. Zodat je huisarts en je naasten weten wat jij wilt en jij ook weet of je arts bereid is om je te helpen. Daar komt helemaal geen notaris aan te pas. Niet dat een notaris verboden is, maar het is onnodig en zinloos.’

Een rondje googelen naar notarissen en hun aanbod op het gebied van levenstestamenten en euthanasieverzoeken maakt duidelijk dat de acties van de beroepsvereniging weinig effect hebben. Op websites staan teksten die zand in de ogen strooien. Bijvoorbeeld dat je een euthanasieverzoek kunt opnemen in je levenstestament. ‘Voor het geval er tijdens uw leven iets gebeurt waardoor u niet meer in staat bent om beslissingen te nemen of te handelen. Door de gevolgen van een ongeval bijvoorbeeld, een operatie, een beroerte of de ziekte van Alzheimer’, schrijft een notariskantoor in Noord-Holland. Collega’s in de Achterhoek schrijven op hun site: ‘Het is van belang dat u (…) een duidelijke euthanasie-verklaring laat vastleggen en deze regelmatig actualiseert. Dit kan niet helemaal voorkomen dat een arts alsnog voorbijgaat aan uw wens, maar maakt de kans daarop wel een stuk kleiner.’

De NVVE is daar minder zeker van. De afgelopen jaren is er bij de KNB op aangedrongen dat klanten niet gestimuleerd zouden moeten worden om medische wilsverklaringen en euthanasiewensen in levenstestamenten op te nemen. Dat gebeurt namelijk nog steeds. Ook al heeft het KNB-bestuur al in 2007 - bijna 17 jaar geleden - aan zijn leden laten weten dat het van mening is dat ‘een notaris zich niet bezig moet houden met het opstellen van dit soort wilsverklaringen, gezien de geringe rol die hij hierbij kan vervullen’. Hiermee bedoelt het bestuur dat de notaris geen enkele rol speelt. Het is immers de huisarts die al dan niet gevolg geeft aan een euthanasieverzoek. Of er nu wel of geen notariële akte ligt.

Vorig jaar zomer nog ontwikkelde de beroepsvereniging met Patiëntenfederatie Nederland twee documenten om klanten te wijzen op de noodzaak om hun wensen met de huisarts en naasten te bespreken. ‘In de hoop zo alle misverstanden uit de wereld te kunnen helpen’, aldus de KNB. In feite komt het erop neer dat notarissen een wens wel kunnen vastleggen, maar dat betekent niet dat zo’n euthanasieverzoek ook een vervolg krijgt, want notarissen gaan daar niet over.

De Koninklijke Notariële Beroeps­organisatie (KNB) heeft sinds tien jaar een speciaal register waarin het levenstestament wordt geregistreerd. Uit de cijfers blijkt dat dit notariële product populair is. Werden er vijf jaar geleden zo’n 119.000 levenstestamenten vastgelegd, inmiddels gaat het om bijna 200.000 registraties. Geregeld wordt in zo’n document ook een euthanasiewens vastgelegd. Hoe vaak dat precies gebeurt is onduidelijk, want de inhoud van het testament wordt níét geregistreerd.

Directeur Lucienne van der Geld van het Netwerk Notarissen denkt dat het vastleggen van een euthanasiewens geen standaardaanvulling is in een levenstestament. ‘Volgens mij is een euthanasieverzoek voor notarissen niet aan de orde van de dag. Mensen laten eerder medische zaken opnemen. Over wat ze wel en wat ze niet willen als ze ziek worden. Een behandel- of reanimatieverbod, bijvoorbeeld’, aldus Van der Geld.